جایگاه عقلانیت در اسلام صفحه 160

ارتباط دین و شخصیت معلوم است. انسان از بسیاری کارها پرهیز می کند چون با انسانیّت سازگار نیست. دزدی، کم فروشی، دروغ، خیانت، تهمت زدن، اذیّت کردن، پایمال کردن حق دیگران و مانند آن، با شخصیّت انسان سازگار نیست، و لذا آدم باشخصیّت به این کارها دست نمی زند. و کسی که خود را آلوده این کار کند شخصیّت ندارد، و آدم بی شخصیّت دین ندارد.

2. رابطه عقل و شخصیّت

امام علیه السلام در دومین جمله، رابطه عقل و شخصیّت را چنین بیان می کند:

«وَلاَ مُرُوَّهَ لِمَنْ لاَ عَقْلَ لَهُ؛ کسی که عقل ندارد انسانیّت ندارد».

انسان عاقل می داند شخصیّت و انسانیّت چیست. عقل، انسان را به سوی انسانیّت دعوت می کند و شخصیّت و انسانیّت، انسان را به سوی دین خوانده وبه مقاصد دین راهنمایی می کند.

خلاصه این که باید عقل باشد تا شخصیت باشد و باید شخصیت باشد تا دین باشد. به تعبیر دیگر، انسان بی عقل، فاقد شخصیّت است و انسان بی شخصیّت دین ندارد.

3. ارزشمندترین انسان ها

امام کاظم علیه السلام در سومین جمله، درباره ارزشمندترین انسان ها می فرماید:

«وَإِنَّ أَعْظَمَ النَّاسِ قَدْراً الَّذِی لاَ یَرَی الدُّنْیَا لِنَفْسِهِ خَطَراً؛ و ارزشمندترین انسان ها کسی است که دنیا در نظرش اهمیّتی نداشته باشد».

«خطر» در عربی دو معنا دارد: نخست همان خطر به معنای فارسی است، که گفته می شود فلان چیز خطر دارد، یا خطرناک است. و معنای دیگر آن، اهمیّت ومنزلت است. این که گفته می شود: «هذا شیء له خطر» یعنی چیزی است که اهمیّت و منزلت دارد. امام کاظم علیه السلام می فرماید: