جایگاه عقلانیت در اسلام صفحه 171

در داستان حضرت یوسف علیه السلام شرایط خزانه دار یک کشور بیان شده است. در آیه شریفه 55 سوره یوسف می خوانیم:

«(قَالَ اجْعَلْنِی عَلَی خَزَائِنِ الاَْرْضِ إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ)؛ (یوسف علیه السلام به پادشاه مصر) گفت: مرا سرپرست خزائن سرزمین (مصر) قرار ده، که نگاهبانی آگاهم!».

وزیر دارایی یک کشور باید حساب دخل و خرج کشور را به طور دقیق داشته باشد و این کار به حافظه ای قوی نیاز دارد. علاوه بر این، باید دانش کافی این کار را هم داشته باشد، و لذا حضرت یوسف علیه السلام خود را حفیظ و علیم معرّفی کرد.

صفت «علیم» در چوپانی شرط نبود، زیرا دانش چندانی نیاز ندارد، ولی خزانه داری، دانش ویژه ای می طلبد.

در داستان فرماندهی حضرت طالوت (1) ، به صفات دیگر یک مدیر لایق و توانا

اشاره شده است. هنگامی که بنی اسرائیل از ظلم و ستم جالوت به ستوه آمده وخدمت پیامبرشان (اشموئیل علیه السلام) رسیدند تا فرماندهی شجاع برایشان انتخاب کند که به جنگ جالوت بروند، آن پیامبر خدا جوان برومندی به نام طالوت را به فرماندهی آن ها برگزید. آن ها اعتراض کردند که او نه ثروت زیادی دارد و نه از ما شایسته تر است. پیامبر خدا در پاسخ اعتراضشان گفت:

«(إِنَّ اللهَ اصْطَفَاهُ عَلَیْکُمْ وَزَادَهُ بَسْطَهً فِی الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ)؛ خدا او را بر شما برگزیده واو را در دانش و توانایی جسمانی، فزونی بخشیده است». (2)

یعنی آنچه برای فرماندهی جنگ لازم است، قدرت و توان جسمی و علم وآگاهی درباره مسائل نظامی است و ثروت و حسب و نسب تأثیری در این مطلب ندارد.