- مقدّمه 1
- حدیث هشام بن حکم 3
- موقعیّت علمی هشام بن حکم 3
- موضوع و اهمیّت روایت 4
- اشاره 5
- فراز اوّل: بشارت به عاقلان 5
- 1. آزادی بیان 5
- 3. مطالعه کتب مشکوک! 6
- اشاره 6
- 4. جایگاه عقل 6
- 2. هدایت تشریعی و تکوینی 6
- اوج شکوفایی عقل 7
- فراز دوم: راه های خداشناسی 9
- اشاره 9
- نشانه های شش گانه! 10
- 1. آفرینش آسمان و زمین 10
- اشاره 10
- 2. شب و روز 11
- 3. کشتی های موجود بر صفحه اقیانوس ها 11
- 4. باران های پربرکت 12
- 5. وزش بادها 13
- 6. ابرهای تحت فرمان 13
- آیه اوّل: آیه تسخیر 14
- اشاره 14
- اشاره 14
- فراز سوم: برهان نظم 14
- چگونگی تسخیر! 15
- آیه دوم: آفرینش شگفت انگیز جنین 16
- اشاره 17
- آیه سوم: سه موهبت بزرگ 17
- موهبت اوّل: نور 18
- موهبت سوم: هوا 19
- موهبت دوم: آب 19
- آیه چهارم: جلوه ای از معاد 20
- آیه پنجم: نشانه های عظمت پروردگار 21
- آیه ششم: رعد و برق 24
- اشاره 24
- 1. چگونگی تولید رعد و برق 25
- اشاره 25
- یکی دیگر از نشانه های خدا 25
- مخاطبان قرآن 25
- 3. برق، آیتی الهی 26
- 2. خدمات مهم برق 26
- آیه هفتم: فرمان های پنج گانه 27
- مصلحت و مفسده احکام الهی 27
- اشاره 27
- تفسیر اجمالی آیه 28
- 1. نظام برده داری در جهان و اسلام 30
- آیه هشتم: دلیلی دیگر بر بطلان شرک 30
- اشاره 30
- 2. گستره شرک و بت پرستی 31
- ترسیمی از قُبح شرک 32
- توحید، اصلی ترین مسئله در هر زمان 33
- نقش تعقّل و اندیشه 33
- ترسیمی از دنیا! 35
- فراز چهارم: راه رسیدن به سعادت در جهان آخرت 35
- اشاره 35
- شباهت بازی های کودکان با امور دنیایی 36
- تصویری دیگر از دنیا 38
- فراز پنجم: هشدار به بی خردان 40
- اشاره 40
- مجازات همجنس بازی 41
- بلاهای بزرگ عصر ما 42
- فراز ششم: عقل و علم 44
- اشاره 44
- تکیه گاه، فقط خدا باشد 45
- عنکبوت 45
- چه کسی مثال ها را می فهمد؟ 46
- توحید افعالی 46
- اشاره 48
- آیه اوّل: تقلید بی جا 48
- اشاره 48
- فراز هفتم: مذمّت بی خردان 48
- راه و رسم نیاکان! 48
- انواع تقلید 49
- اشاره 51
- آیه دوم: آلودگان به دنیا 51
- ابزار شناخت 52
- آیه سوم: حجاب معرفت 52
- علل انحطاط 53
- اشاره 53
- آیه چهارم: انسان نماهای پست تر از حیوان 53
- اشاره 54
- آیه پنجم: پراکندگی، ثمره بی فکری 54
- مسلمانان عصر ما! 55
- آیه ششم: خودفراموشی 56
- اشاره 58
- فراز هشتم: مذمّت اکثریّت! 58
- چرا اکثریّت، نفی شده است؟ 59
- مغالطه ای آشکار 60
- مفاسد حکومت اکثریّت بی ایمان 60
- اشاره 62
- فراز نهم: اقلیّت سالم 62
- آیه اوّل: بندگان شاکر 63
- آیه دوم: دوستان وفادار کم هستند 63
- آیه سوم: مؤمن آل فرعون 64
- آیه چهارم: مؤمنان اندک، امّا راستین 64
- اشاره 66
- آیه اوّل: جاهلان 66
- آیه دوم: بی خردان 66
- اکثریّت ناصالح 66
- آیه سوم: بی ادراکان 67
- حکومت اکثریّت! 67
- فراز دهم: اولوا الباب 69
- اشاره 69
- اولوا الباب کیانند؟ 71
- آیه اوّل: حکمت 71
- اشاره 71
- 1. معنای حکمت 71
- 2. تفسیر «من یشاء» 72
- 3. خیر کثیر چیست؟ 72
- آیه دوم: راسخان در علم 72
- آیه سوم: آیات الهی در آسمان و زمین 73
- آیه چهارم: بینایان و نابینایان 73
- آیه پنجم: عالمان و جاهلان مساوی نیستند 74
- آیه ششم: تدبّر در آیات قرآن 75
- آیه هشتم: پیوسته تذکّر بده 77
- آیه هفتم: هدایت و تذکّر 77
- فراز یازدهم: فهم و عقل 78
- آیه اوّل: سرگذشت پیشینیان، مایه عبرت 78
- اشاره 78
- آیه دوم: حکمت لقمان 80
- اشاره 81
- فراز دوازدهم: تواضع در برابر حق 81
- راه دست یافتن به جایگاه بالاتر عقل 81
- موانع رسیدن به حق 82
- موضع گیری های مختلف در برابر حق 84
- تصویری گویا از دنیا 85
- اشاره 87
- طوفان های جهان معاصر 87
- کشتی نجات لقمان 87
- 1. طوفان مفاسد اخلاقی 88
- 3. طوفان جنگ ها و درگیری ها 88
- 2. طوفان مشکلات اقتصادی 88
- اشاره 89
- تفکّر، در قرآن 89
- فراز سیزدهم: نشانه عقل 89
- تفکّر، در روایات 90
- نشانه تفکّر 91
- نمونه ای از متفکّران 92
- فراز چهاردهم: شناخت خردمندانه 94
- هدف از بعثت انبیا 94
- اشاره 94
- ثمرات سه گانه فعّال سازی عقل 95
- گوهر گران بهای عقل 95
- اشاره 99
- قاعده لطف 99
- فراز پانزدهم: حجّت ظاهری و باطنی 99
- 1. هماهنگی تکوین و تشریع 100
- 2. اقسام قوانین تشریع و تکوین 100
- 3. چراغ های هدایت 101
- اشاره 103
- نشانه اوّل: شکر نعمت 103
- فراز شانزدهم: ویژگی های عقل 103
- نشانه دوم: شکیبایی در برابر محرمات 106
- اشاره 107
- فراز هفدهم: آفات عقل 107
- 1. آرزوهای طولانی 108
- 2. فضول الکلام 109
- 3. شهوات نفسانی 109
- اشاره 112
- معنای زکات 112
- فراز هجدهم: آفات رشد اعمال 112
- آفت اوّل: هوای نفس 113
- چند روایت درباره هوای نفس 114
- آفت دوم: از کار انداختن عقل 114
- فراز نوزدهم: چاره تنهایی 117
- اشاره 117
- احساس تنهایی چرا؟ 117
- هجرت به کشورهای خارج 119
- فراز بیستم: روابط هفت گانه 121
- اشاره 121
- افراط و تفریط، ممنوع 122
- اشاره 124
- فراز بیست و یکم: معیار قبولی اعمال 124
- کیفیّت یا کمیّت؟ 124
- کیفیّت، مقدّم است 126
- فراز بیست و دوم: تجارت پرسود 128
- اشاره 128
- تجارتخانه دنیا 128
- حکمت در قرآن 129
- حکمت چیست؟ 130
- اشاره 132
- انواع مواهب و نعمت های دنیا 132
- فراز بیست و سوم: نشانه دیگری برای عاقلان 132
- جنون ثروت اندوزی 133
- فراز بیست و چهارم: نگاه عاقلان به دنیا و آخرت 136
- اشاره 136
- مشکلات دنیا 136
- مشکلات رسیدن به آخرت 137
- پاک زیستن در عصر ناپاکی ها! 138
- اشاره 140
- فراز بیست و پنجم: زاهدان دنیا و راغبان آخرت 140
- حقیقت زهد 140
- اضطراب و نگرانی ها 142
- طالب و مطلوب 143
- فراز بیست و ششم: فایده عقل کامل 144
- غنای ظاهری و باطنی 144
- اشاره 144
- فراز بیست و هفتم: عامل استمرار هدایت 147
- اشاره 147
- عاقبت به خیری 148
- فراز بیست و هشتم: برترین عبادت 150
- اشاره 154
- فراز بیست و نهم: عاقل دروغ نمی گوید 154
- قبح و زشتی دروغ 154
- راز اهمیّت فراوان صداقت 156
- رابطه عقل با صداقت و جهل با دروغ 158
- 1. رابطه دین و شخصیّت 159
- اشاره 159
- فراز سی ام: عقل و دین و شخصیّت 159
- 3. ارزشمندترین انسان ها 160
- 2. رابطه عقل و شخصیّت 160
- 4. بهای انسان 162
- اشاره 164
- فراز سی و یکم/ بخش اوّل: نشانه های سه گانه عاقل 164
- استناد به کلمات اولیا و معصومان علیهم السلام 164
- عقل نظری و عملی 165
- نشانه های عاقل 165
- مشکلات عصر ما 166
- آثار وضعی اعمال 167
- اشاره 169
- فراز سی و یکم/ بخش دوم: صفات صدرنشینان 169
- منظور از صدر مجلس چیست؟ 169
- شرایط مدیریت در قرآن 170
- مدیریّت در اسلام 170
- سخنی از امام مجتبی علیه السلام 172
- فراز سی و یکم/ بخش سوم: اندرزهای امام سجاد علیه السلام 174
- 1. همنشینی با نیکان 174
- اشاره 174
- 3. پیروی از حکمرانان عادل 175
- 2. مطالعه زندگی دانشمندان 175
- 4. بهره گیری صحیح از دارایی ها 176
- 5. مشاور خوب بودن 177
- 6. خودداری از آزار دیگران 178
- استفاده بهینه از امکانات محدود 179
- اشاره 179
- فراز سی و دوم: سفارشات پایانی 179
- اختلاف سطح خردها 181
- فلسفه اختلاف روایات 182
وبیمارستان ها و در یک کلام، کشوری ویران شدند؛ امّا با مدیریّت صحیح اقتصادی و با صبر و حوصله، آجرهای همان کارخانه های خراب را روی هم گذاشتند و کارخانه های صنعتی نو و مدرن و مطابق نیاز روز ساختند و گفتند:
«ما باید از متحدین تشکّر نماییم که سبب شدند کشورمان را از نو پایه گذاری کنیم و کارخانه ها و بیمارستان ها و مدارس و دیگر مکان های کهنه و قدیمی، جدید و مدرن شوند».
امیدوارم این مدیریّت اقتصادی، که نشانه شخصیت انسان است، در همه ما به وجود آید و گره های اقتصادی ما باز شود.
5. مشاور خوب بودن
«وَإِرْشَادُ الْمُسْتَشِیرِ قَضَاءٌ لِحَقِّ النِّعْمَهِ؛ و راهنمایی کردن کسی که طلب مشورت کرده، شکرانه نعمت عقل (و رأی صائب) است».
اوّلا: به ما دستور داده شده در مسائل مختلف مشورت کنیم. (1) چون یک فکر
همچون یک جرقه است، ولی هنگامی که افکار مختلف به هم ضمیمه شود آن جرقه ها تبدیل به شعله ای فروزان می گردد. مشورت سبب می شود که عقل های دیگر به عقل ما اضافه شود و ضریب خطا و اشتباهات پایین بیاید.
عقل انسان هرقدر هم قوی باشد از مشورت بی نیاز نیست، چون در هر مغزی رأی و نظری است که ممکن است در مغز دیگری نباشد.
ثانیآ: به ما سفارش شده که اگر طرف مشورت قرار گرفتی، درست جواب بده، و همان گونه که به برادر و خواهر و فرزندان و پدر و مادرت مشورت می دهی، به دیگر طالبان مشورت نیز مشورت بده. یعنی درست بیندیش و صحیح جواب بده، که این کار، ادا کردن حقّ نعمت و رأی صائب است که خداوند عنایت
1- ازجمله در آیه 159 سوره آل عمران (وَشَاوِرْهُمْ فِی الاَْمْرِ) و آیه 38 سوره شوری (وَأَمْرُهُمْ شُورَیبَیْنَهُمْ) و روایات متعدّد، این مطلب به چشم می خورد.