جایگاه عقلانیت در اسلام صفحه 30

آیه هشتم: دلیلی دیگر بر بطلان شرک

اشاره

همان گونه که گفتیم امام کاظم علیه السلام در فراز سوم از سخنانش خطاب به هشام، به هشت آیه که دربردارنده استدلال های عقلی درباره مسائل مختلف است، استدلال کرده، که هفت آیه آن گذشت. اکنون به آیه هشتم توجّه فرمایید:

«(هَلْ لَّکُمْ مِّنْ مَّا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ مِّنْ شُرَکَاءَ فِی مَا رَزَقْنَاکُمْ فَأَنْتُمْ فِیهِ سَوَاءٌ تَخَافُونَهُمْ کَخِیفَتِکُمْ أَنفُسَکُمْ کَذَلِکَ نُفَصِّلُ الاْیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ)؛ آیا (اگر مملوک و برده ای داشته باشید)، این برده های شما هرگز در روزی هایی که به شما داده ایم شریک شما هستند، آن چنان که هر دو مساوی بوده و از (تصرّف مستقل و بدون اجازه) آنان بیم داشته باشید، آن گونه که درباره (شرکای آزاد) خود بیم دارید؟! این چنین آیات خدا را برای کسانی که می اندیشند، شرح می دهیم». (1)

در این آیه شریفه با تکیه بر دلیل عقل، برهان قاطعی بر ضدّ شرک وبت پرستی بیان شده است. امّا قبل از شرح آیه شریفه، بیان دو نکته لازم است:

1. نظام برده داری در جهان و اسلام

در عصر ظهور اسلام، برده داری در همه جا، به ویژه محیط عربستان، مرسوم بود. در بسیاری از جنگ ها اسیران جنگی را به بردگی می بردند. اسلام به شدّت با بردگی مخالف بوده و هست و لذا حضرت علی علیه السلام فرمود:

«لا تَکُنْ عَبْدَ غَیْرِکَ وَقَدْ جَعَلَکَ اللهُ حُرّآ؛ برده دیگری مشو، چراکه خداوند تو را آزاد آفریده است». (2)

طبق این روایت، اصل در آفرینش، حریّت و آزادی است و عبودیّت وبردگی، خلاف اصل است.

آری، جامعه عصر ظهور اسلام نظام بردگی را کاملاً پذیرفته بود و اسلام