- مقدّمه 1
- حدیث هشام بن حکم 3
- موقعیّت علمی هشام بن حکم 3
- موضوع و اهمیّت روایت 4
- فراز اوّل: بشارت به عاقلان 5
- 1. آزادی بیان 5
- اشاره 5
- 4. جایگاه عقل 6
- 2. هدایت تشریعی و تکوینی 6
- 3. مطالعه کتب مشکوک! 6
- اشاره 6
- اوج شکوفایی عقل 7
- اشاره 9
- فراز دوم: راه های خداشناسی 9
- نشانه های شش گانه! 10
- 1. آفرینش آسمان و زمین 10
- اشاره 10
- 2. شب و روز 11
- 3. کشتی های موجود بر صفحه اقیانوس ها 11
- 4. باران های پربرکت 12
- 6. ابرهای تحت فرمان 13
- 5. وزش بادها 13
- آیه اوّل: آیه تسخیر 14
- اشاره 14
- فراز سوم: برهان نظم 14
- اشاره 14
- چگونگی تسخیر! 15
- آیه دوم: آفرینش شگفت انگیز جنین 16
- اشاره 17
- آیه سوم: سه موهبت بزرگ 17
- موهبت اوّل: نور 18
- موهبت سوم: هوا 19
- موهبت دوم: آب 19
- آیه چهارم: جلوه ای از معاد 20
- آیه پنجم: نشانه های عظمت پروردگار 21
- آیه ششم: رعد و برق 24
- اشاره 24
- یکی دیگر از نشانه های خدا 25
- اشاره 25
- 1. چگونگی تولید رعد و برق 25
- مخاطبان قرآن 25
- 3. برق، آیتی الهی 26
- 2. خدمات مهم برق 26
- آیه هفتم: فرمان های پنج گانه 27
- مصلحت و مفسده احکام الهی 27
- اشاره 27
- تفسیر اجمالی آیه 28
- آیه هشتم: دلیلی دیگر بر بطلان شرک 30
- 1. نظام برده داری در جهان و اسلام 30
- اشاره 30
- 2. گستره شرک و بت پرستی 31
- ترسیمی از قُبح شرک 32
- توحید، اصلی ترین مسئله در هر زمان 33
- نقش تعقّل و اندیشه 33
- فراز چهارم: راه رسیدن به سعادت در جهان آخرت 35
- ترسیمی از دنیا! 35
- اشاره 35
- شباهت بازی های کودکان با امور دنیایی 36
- تصویری دیگر از دنیا 38
- فراز پنجم: هشدار به بی خردان 40
- اشاره 40
- مجازات همجنس بازی 41
- بلاهای بزرگ عصر ما 42
- اشاره 44
- فراز ششم: عقل و علم 44
- عنکبوت 45
- تکیه گاه، فقط خدا باشد 45
- توحید افعالی 46
- چه کسی مثال ها را می فهمد؟ 46
- اشاره 48
- آیه اوّل: تقلید بی جا 48
- راه و رسم نیاکان! 48
- فراز هفتم: مذمّت بی خردان 48
- اشاره 48
- انواع تقلید 49
- آیه دوم: آلودگان به دنیا 51
- اشاره 51
- ابزار شناخت 52
- آیه سوم: حجاب معرفت 52
- علل انحطاط 53
- اشاره 53
- آیه چهارم: انسان نماهای پست تر از حیوان 53
- اشاره 54
- آیه پنجم: پراکندگی، ثمره بی فکری 54
- مسلمانان عصر ما! 55
- آیه ششم: خودفراموشی 56
- اشاره 58
- فراز هشتم: مذمّت اکثریّت! 58
- چرا اکثریّت، نفی شده است؟ 59
- مغالطه ای آشکار 60
- مفاسد حکومت اکثریّت بی ایمان 60
- اشاره 62
- فراز نهم: اقلیّت سالم 62
- آیه اوّل: بندگان شاکر 63
- آیه دوم: دوستان وفادار کم هستند 63
- آیه چهارم: مؤمنان اندک، امّا راستین 64
- آیه سوم: مؤمن آل فرعون 64
- آیه دوم: بی خردان 66
- اشاره 66
- آیه اوّل: جاهلان 66
- اکثریّت ناصالح 66
- حکومت اکثریّت! 67
- آیه سوم: بی ادراکان 67
- اشاره 69
- فراز دهم: اولوا الباب 69
- اولوا الباب کیانند؟ 71
- 1. معنای حکمت 71
- اشاره 71
- آیه اوّل: حکمت 71
- 3. خیر کثیر چیست؟ 72
- آیه دوم: راسخان در علم 72
- 2. تفسیر «من یشاء» 72
- آیه چهارم: بینایان و نابینایان 73
- آیه سوم: آیات الهی در آسمان و زمین 73
- آیه پنجم: عالمان و جاهلان مساوی نیستند 74
- آیه ششم: تدبّر در آیات قرآن 75
- آیه هشتم: پیوسته تذکّر بده 77
- آیه هفتم: هدایت و تذکّر 77
- اشاره 78
- فراز یازدهم: فهم و عقل 78
- آیه اوّل: سرگذشت پیشینیان، مایه عبرت 78
- آیه دوم: حکمت لقمان 80
- راه دست یافتن به جایگاه بالاتر عقل 81
- فراز دوازدهم: تواضع در برابر حق 81
- اشاره 81
- موانع رسیدن به حق 82
- موضع گیری های مختلف در برابر حق 84
- تصویری گویا از دنیا 85
- اشاره 87
- طوفان های جهان معاصر 87
- کشتی نجات لقمان 87
- 2. طوفان مشکلات اقتصادی 88
- 1. طوفان مفاسد اخلاقی 88
- 3. طوفان جنگ ها و درگیری ها 88
- فراز سیزدهم: نشانه عقل 89
- اشاره 89
- تفکّر، در قرآن 89
- تفکّر، در روایات 90
- نشانه تفکّر 91
- نمونه ای از متفکّران 92
- هدف از بعثت انبیا 94
- فراز چهاردهم: شناخت خردمندانه 94
- اشاره 94
- ثمرات سه گانه فعّال سازی عقل 95
- گوهر گران بهای عقل 95
- فراز پانزدهم: حجّت ظاهری و باطنی 99
- قاعده لطف 99
- اشاره 99
- 1. هماهنگی تکوین و تشریع 100
- 2. اقسام قوانین تشریع و تکوین 100
- 3. چراغ های هدایت 101
- فراز شانزدهم: ویژگی های عقل 103
- نشانه اوّل: شکر نعمت 103
- اشاره 103
- نشانه دوم: شکیبایی در برابر محرمات 106
- فراز هفدهم: آفات عقل 107
- اشاره 107
- 1. آرزوهای طولانی 108
- 3. شهوات نفسانی 109
- 2. فضول الکلام 109
- فراز هجدهم: آفات رشد اعمال 112
- اشاره 112
- معنای زکات 112
- آفت اوّل: هوای نفس 113
- چند روایت درباره هوای نفس 114
- آفت دوم: از کار انداختن عقل 114
- احساس تنهایی چرا؟ 117
- فراز نوزدهم: چاره تنهایی 117
- اشاره 117
- هجرت به کشورهای خارج 119
- فراز بیستم: روابط هفت گانه 121
- اشاره 121
- افراط و تفریط، ممنوع 122
- کیفیّت یا کمیّت؟ 124
- فراز بیست و یکم: معیار قبولی اعمال 124
- اشاره 124
- کیفیّت، مقدّم است 126
- تجارتخانه دنیا 128
- اشاره 128
- فراز بیست و دوم: تجارت پرسود 128
- حکمت در قرآن 129
- حکمت چیست؟ 130
- اشاره 132
- انواع مواهب و نعمت های دنیا 132
- فراز بیست و سوم: نشانه دیگری برای عاقلان 132
- جنون ثروت اندوزی 133
- فراز بیست و چهارم: نگاه عاقلان به دنیا و آخرت 136
- مشکلات دنیا 136
- اشاره 136
- مشکلات رسیدن به آخرت 137
- پاک زیستن در عصر ناپاکی ها! 138
- حقیقت زهد 140
- اشاره 140
- فراز بیست و پنجم: زاهدان دنیا و راغبان آخرت 140
- اضطراب و نگرانی ها 142
- طالب و مطلوب 143
- غنای ظاهری و باطنی 144
- اشاره 144
- فراز بیست و ششم: فایده عقل کامل 144
- فراز بیست و هفتم: عامل استمرار هدایت 147
- اشاره 147
- عاقبت به خیری 148
- فراز بیست و هشتم: برترین عبادت 150
- فراز بیست و نهم: عاقل دروغ نمی گوید 154
- قبح و زشتی دروغ 154
- اشاره 154
- راز اهمیّت فراوان صداقت 156
- رابطه عقل با صداقت و جهل با دروغ 158
- فراز سی ام: عقل و دین و شخصیّت 159
- اشاره 159
- 1. رابطه دین و شخصیّت 159
- 2. رابطه عقل و شخصیّت 160
- 3. ارزشمندترین انسان ها 160
- 4. بهای انسان 162
- استناد به کلمات اولیا و معصومان علیهم السلام 164
- اشاره 164
- فراز سی و یکم/ بخش اوّل: نشانه های سه گانه عاقل 164
- عقل نظری و عملی 165
- نشانه های عاقل 165
- مشکلات عصر ما 166
- آثار وضعی اعمال 167
- اشاره 169
- فراز سی و یکم/ بخش دوم: صفات صدرنشینان 169
- منظور از صدر مجلس چیست؟ 169
- شرایط مدیریت در قرآن 170
- مدیریّت در اسلام 170
- سخنی از امام مجتبی علیه السلام 172
- فراز سی و یکم/ بخش سوم: اندرزهای امام سجاد علیه السلام 174
- اشاره 174
- 1. همنشینی با نیکان 174
- 3. پیروی از حکمرانان عادل 175
- 2. مطالعه زندگی دانشمندان 175
- 4. بهره گیری صحیح از دارایی ها 176
- 5. مشاور خوب بودن 177
- 6. خودداری از آزار دیگران 178
- اشاره 179
- فراز سی و دوم: سفارشات پایانی 179
- استفاده بهینه از امکانات محدود 179
- اختلاف سطح خردها 181
- فلسفه اختلاف روایات 182
کودکان، پس از بازی، همه چیز را فراموش کنند و همانند سابق با یکدیگر دوست و صمیمی باشند و دچار اوهام و خیالات و عداوت و کینه ها نشوند.
بقیّه امور دنیوی نیز چنین است؛ ثروتش، مقامش، جاه و جلالش و هر آنچه جنبه دنیوی دارد، به تعبیر قرآن، لهو و لعب است و آنچه جاودانه و پایدار است، آخرت است.
در جهان آخرت خبری از عداوت و دشمنی و عناد و قتل و غارت وخونریزی و دیگر رذایل اخلاقی نیست. در آن جا کینه ها از سینه ها زدوده می شود. جهان آخرت عالمی است مملوّ از صلح و صفا و صمیمیّت و محبّت. همه با هم برادروار زندگی می کنند و هیچ کس مزاحمتی برای دیگری ایجاد نمی کند. نه کسی نگران هجوم سارقان و راهزنان است، نه خوفی از بیماری وکسالت وجود دارد، نه وحشتی از تمام شدن و پایان یافتن زندگی و رسیدن زمان مرگ. خلاصه، زندگی و نعمت های جهان آخرت به قدری زیبا و خوب است که به تعبیر روایات، نه گوشی شنیده و نه چشمی دیده و نه به ذهن بشری خطور کرده است. (ما لا عَیْنٌ رَأَتْ، وَلا اُذُنٌ سَمِعَتْ، وَلا خَطَرَ عَلی قَلْبِ بَشَرٍ) (1) و لذا
ارائه تصویر دقیقی از آخرت امکان پذیر نیست.
امّا زندگی دنیا مجموعه ای از وحشت ها، آلام و دردها و رنج ها ونگرانی هاست؛ ترس و وحشتِ از دست دادن پول و ثروت و دارایی و مقام وموقعیّت اجتماعی، دردهای روحی و جسمی مختلفی که براثر گذشت زمان وکهولت و بالا رفتن سن، دامن گیر انسان ها می شود. کار انسان به جایی می رسد که همچون کودکان حتّی قادر بر حفظ آب دهان خود نیست! در دوران سلامت هم، نگران چگونگی استفاده از امکانات موجود خود است.
نتیجه این که زندگی دنیا چیزی جز لهو و لعب نیست و زندگی آخرت برای
1- پیام قرآن، ج 6، ص 303.