جایگاه عقلانیت در اسلام صفحه 46

چه کسی مثال ها را می فهمد؟

سؤال: این که خداوند متعال، می فرماید: «ما این مثال ها را برای عموم مردم می زنیم، ولی عمق مثال ها را فقط عالمان می فهمند» منظور چیست؟

جواب: منظور این است که عالمان، هم حقیقت تار عنکبوت را می فهمند، هم به سستی آن علم دارند، و هم بی اعتباری و سستی غیر خدا را درک می کنند ومی دانندکه تکیه گاه قابل اعتمادی جز ذات پاک خداوند وجود ندارد، و تنها باید بر ذات پاک او توکّل کرد: (وَعَلَی اللهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُتَوَکِّلُونَ) (1) خداوندی که از همه کس

وهمه چیزبی نیازاست ولی همه موجودات درتمام طول عمرشان به او نیازمندند.

ما در طول شبانه روز حداقل ده مرتبه جمله (اللهُ الصَّمَدُ * لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ) (2) را

تکرار می کنیم. آیا درباره معنا و مضمون آن فکر کرده ایم؟ اگر پیرامون آن بیندیشیم و به مضامین بالاتر برسیم، ما هم جزء عالمانی خواهیم شد که به عمق مثال های قرآن رسیده اند.

همچنین از جمله (وَمَا یَعْقِلُهَا إِلاَّ الْعَالِمُونَ) استفاده می شود که علم و عقل، رابطه مهم و قوی با یکدیگر دارند. هم علم در عقل اثر می گذارد و هم عقل سبب تقویت علم می شود و خلاصه هرچه هست در سایه علم و عقل است. بکوشیم این دو اصل را در وجودمان تقویت کنیم و از آن جا پلی به توحید افعالی بزنیم.

توحید افعالی

یکی از شاخه های توحید، توحید افعالی است، که آیه مورد بحث، به آن اشاره دارد و منظور از توحید افعالی این است که منشأ همه کارها و افعال، خداوند است و تا او اراده نکند هیچ حرکتی رخ نمی دهد (لا مُؤَثِّرَ فِی الْوُجُودِ إِلاَّ اللهُ). (3)

1- سوره ابراهیم، آیه 12 .
2- سوره توحید، آیه 2 و 3 .
3- بحارالانوار، ج 5، ص 150 و ج 54، ص 306 و ج 55، ص 260 و ج 57، ص 169. شرح بیشتر دربارهتوحید افعالی را در پیام قرآن، ج 3، ص 306 مطالعه فرمایید.