- مقدّمه 1
- حدیث هشام بن حکم 3
- موقعیّت علمی هشام بن حکم 3
- موضوع و اهمیّت روایت 4
- فراز اوّل: بشارت به عاقلان 5
- 1. آزادی بیان 5
- اشاره 5
- 3. مطالعه کتب مشکوک! 6
- اشاره 6
- 4. جایگاه عقل 6
- 2. هدایت تشریعی و تکوینی 6
- اوج شکوفایی عقل 7
- فراز دوم: راه های خداشناسی 9
- اشاره 9
- اشاره 10
- 1. آفرینش آسمان و زمین 10
- نشانه های شش گانه! 10
- 2. شب و روز 11
- 3. کشتی های موجود بر صفحه اقیانوس ها 11
- 4. باران های پربرکت 12
- 5. وزش بادها 13
- 6. ابرهای تحت فرمان 13
- اشاره 14
- آیه اوّل: آیه تسخیر 14
- اشاره 14
- فراز سوم: برهان نظم 14
- چگونگی تسخیر! 15
- آیه دوم: آفرینش شگفت انگیز جنین 16
- اشاره 17
- آیه سوم: سه موهبت بزرگ 17
- موهبت اوّل: نور 18
- موهبت دوم: آب 19
- موهبت سوم: هوا 19
- آیه چهارم: جلوه ای از معاد 20
- آیه پنجم: نشانه های عظمت پروردگار 21
- آیه ششم: رعد و برق 24
- اشاره 24
- 1. چگونگی تولید رعد و برق 25
- یکی دیگر از نشانه های خدا 25
- اشاره 25
- مخاطبان قرآن 25
- 3. برق، آیتی الهی 26
- 2. خدمات مهم برق 26
- آیه هفتم: فرمان های پنج گانه 27
- اشاره 27
- مصلحت و مفسده احکام الهی 27
- تفسیر اجمالی آیه 28
- اشاره 30
- آیه هشتم: دلیلی دیگر بر بطلان شرک 30
- 1. نظام برده داری در جهان و اسلام 30
- 2. گستره شرک و بت پرستی 31
- ترسیمی از قُبح شرک 32
- توحید، اصلی ترین مسئله در هر زمان 33
- نقش تعقّل و اندیشه 33
- ترسیمی از دنیا! 35
- فراز چهارم: راه رسیدن به سعادت در جهان آخرت 35
- اشاره 35
- شباهت بازی های کودکان با امور دنیایی 36
- تصویری دیگر از دنیا 38
- فراز پنجم: هشدار به بی خردان 40
- اشاره 40
- مجازات همجنس بازی 41
- بلاهای بزرگ عصر ما 42
- اشاره 44
- فراز ششم: عقل و علم 44
- عنکبوت 45
- تکیه گاه، فقط خدا باشد 45
- توحید افعالی 46
- چه کسی مثال ها را می فهمد؟ 46
- آیه اوّل: تقلید بی جا 48
- اشاره 48
- اشاره 48
- راه و رسم نیاکان! 48
- فراز هفتم: مذمّت بی خردان 48
- انواع تقلید 49
- اشاره 51
- آیه دوم: آلودگان به دنیا 51
- ابزار شناخت 52
- آیه سوم: حجاب معرفت 52
- علل انحطاط 53
- اشاره 53
- آیه چهارم: انسان نماهای پست تر از حیوان 53
- آیه پنجم: پراکندگی، ثمره بی فکری 54
- اشاره 54
- مسلمانان عصر ما! 55
- آیه ششم: خودفراموشی 56
- اشاره 58
- فراز هشتم: مذمّت اکثریّت! 58
- چرا اکثریّت، نفی شده است؟ 59
- مغالطه ای آشکار 60
- مفاسد حکومت اکثریّت بی ایمان 60
- اشاره 62
- فراز نهم: اقلیّت سالم 62
- آیه دوم: دوستان وفادار کم هستند 63
- آیه اوّل: بندگان شاکر 63
- آیه سوم: مؤمن آل فرعون 64
- آیه چهارم: مؤمنان اندک، امّا راستین 64
- اشاره 66
- آیه اوّل: جاهلان 66
- آیه دوم: بی خردان 66
- اکثریّت ناصالح 66
- حکومت اکثریّت! 67
- آیه سوم: بی ادراکان 67
- اشاره 69
- فراز دهم: اولوا الباب 69
- اولوا الباب کیانند؟ 71
- اشاره 71
- آیه اوّل: حکمت 71
- 1. معنای حکمت 71
- 3. خیر کثیر چیست؟ 72
- 2. تفسیر «من یشاء» 72
- آیه دوم: راسخان در علم 72
- آیه چهارم: بینایان و نابینایان 73
- آیه سوم: آیات الهی در آسمان و زمین 73
- آیه پنجم: عالمان و جاهلان مساوی نیستند 74
- آیه ششم: تدبّر در آیات قرآن 75
- آیه هشتم: پیوسته تذکّر بده 77
- آیه هفتم: هدایت و تذکّر 77
- آیه اوّل: سرگذشت پیشینیان، مایه عبرت 78
- اشاره 78
- فراز یازدهم: فهم و عقل 78
- آیه دوم: حکمت لقمان 80
- فراز دوازدهم: تواضع در برابر حق 81
- اشاره 81
- راه دست یافتن به جایگاه بالاتر عقل 81
- موانع رسیدن به حق 82
- موضع گیری های مختلف در برابر حق 84
- تصویری گویا از دنیا 85
- اشاره 87
- طوفان های جهان معاصر 87
- کشتی نجات لقمان 87
- 1. طوفان مفاسد اخلاقی 88
- 3. طوفان جنگ ها و درگیری ها 88
- 2. طوفان مشکلات اقتصادی 88
- فراز سیزدهم: نشانه عقل 89
- اشاره 89
- تفکّر، در قرآن 89
- تفکّر، در روایات 90
- نشانه تفکّر 91
- نمونه ای از متفکّران 92
- اشاره 94
- فراز چهاردهم: شناخت خردمندانه 94
- هدف از بعثت انبیا 94
- ثمرات سه گانه فعّال سازی عقل 95
- گوهر گران بهای عقل 95
- اشاره 99
- قاعده لطف 99
- فراز پانزدهم: حجّت ظاهری و باطنی 99
- 2. اقسام قوانین تشریع و تکوین 100
- 1. هماهنگی تکوین و تشریع 100
- 3. چراغ های هدایت 101
- نشانه اوّل: شکر نعمت 103
- فراز شانزدهم: ویژگی های عقل 103
- اشاره 103
- نشانه دوم: شکیبایی در برابر محرمات 106
- اشاره 107
- فراز هفدهم: آفات عقل 107
- 1. آرزوهای طولانی 108
- 2. فضول الکلام 109
- 3. شهوات نفسانی 109
- اشاره 112
- فراز هجدهم: آفات رشد اعمال 112
- معنای زکات 112
- آفت اوّل: هوای نفس 113
- چند روایت درباره هوای نفس 114
- آفت دوم: از کار انداختن عقل 114
- فراز نوزدهم: چاره تنهایی 117
- احساس تنهایی چرا؟ 117
- اشاره 117
- هجرت به کشورهای خارج 119
- فراز بیستم: روابط هفت گانه 121
- اشاره 121
- افراط و تفریط، ممنوع 122
- اشاره 124
- کیفیّت یا کمیّت؟ 124
- فراز بیست و یکم: معیار قبولی اعمال 124
- کیفیّت، مقدّم است 126
- اشاره 128
- فراز بیست و دوم: تجارت پرسود 128
- تجارتخانه دنیا 128
- حکمت در قرآن 129
- حکمت چیست؟ 130
- فراز بیست و سوم: نشانه دیگری برای عاقلان 132
- اشاره 132
- انواع مواهب و نعمت های دنیا 132
- جنون ثروت اندوزی 133
- مشکلات دنیا 136
- اشاره 136
- فراز بیست و چهارم: نگاه عاقلان به دنیا و آخرت 136
- مشکلات رسیدن به آخرت 137
- پاک زیستن در عصر ناپاکی ها! 138
- اشاره 140
- حقیقت زهد 140
- فراز بیست و پنجم: زاهدان دنیا و راغبان آخرت 140
- اضطراب و نگرانی ها 142
- طالب و مطلوب 143
- فراز بیست و ششم: فایده عقل کامل 144
- غنای ظاهری و باطنی 144
- اشاره 144
- فراز بیست و هفتم: عامل استمرار هدایت 147
- اشاره 147
- عاقبت به خیری 148
- فراز بیست و هشتم: برترین عبادت 150
- اشاره 154
- قبح و زشتی دروغ 154
- فراز بیست و نهم: عاقل دروغ نمی گوید 154
- راز اهمیّت فراوان صداقت 156
- رابطه عقل با صداقت و جهل با دروغ 158
- اشاره 159
- فراز سی ام: عقل و دین و شخصیّت 159
- 1. رابطه دین و شخصیّت 159
- 2. رابطه عقل و شخصیّت 160
- 3. ارزشمندترین انسان ها 160
- 4. بهای انسان 162
- اشاره 164
- فراز سی و یکم/ بخش اوّل: نشانه های سه گانه عاقل 164
- استناد به کلمات اولیا و معصومان علیهم السلام 164
- نشانه های عاقل 165
- عقل نظری و عملی 165
- مشکلات عصر ما 166
- آثار وضعی اعمال 167
- اشاره 169
- فراز سی و یکم/ بخش دوم: صفات صدرنشینان 169
- منظور از صدر مجلس چیست؟ 169
- شرایط مدیریت در قرآن 170
- مدیریّت در اسلام 170
- سخنی از امام مجتبی علیه السلام 172
- اشاره 174
- فراز سی و یکم/ بخش سوم: اندرزهای امام سجاد علیه السلام 174
- 1. همنشینی با نیکان 174
- 3. پیروی از حکمرانان عادل 175
- 2. مطالعه زندگی دانشمندان 175
- 4. بهره گیری صحیح از دارایی ها 176
- 5. مشاور خوب بودن 177
- 6. خودداری از آزار دیگران 178
- استفاده بهینه از امکانات محدود 179
- اشاره 179
- فراز سی و دوم: سفارشات پایانی 179
- اختلاف سطح خردها 181
- فلسفه اختلاف روایات 182
اکثریّت ناصالح
اشاره
امام کاظم علیه السلام در ادامه فراز نهم، به چند آیه دیگر در مذمّت اکثریّت ناصالح اشاره می کند. توجّه فرمایید:
«وَقَالَ: (وَلَکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لاَ یَعْلَمُونَ) (1) وَقَالَ: (وَأَکْثَرُهُمْ لاَ یَعْقِلُونَ) (2) وَقَالَ: «وَأَکْثَرُهُمْ
لاَ یَشْعُرُونَ»؛ و (خداوند) فرمود: ولی بیشتر آن ها نمی دانند. و (در جای دیگر) فرمود: و بیشتر آن ها نمی فهمند. و فرمود: و بیشتر آن ها درک نمی کنند».
آیه اوّل: جاهلان
اوّلین آیه، آیه 37 سوره انعام است. مضمون آیه این است که کفّار و مشرکان، مکرّر از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله تقاضای معجزه می کردند، به گونه ای که گویا پیامبر صلی الله علیه و آله بازیچه دست آن هاست. خداوند در پاسخ آن ها فرمود: «خدا بر ارائه معجزات مختلف قادر است» همان گونه که به اندازه کافی معجزاتی ارائه کرده است.
ولی اکثر متقاضیان معجزه، به قدرت خداوند، عالم نیستند، به همین دلیل بهانه جویی می کنند.
آیه دوم: بی خردان
آیه دوم به طور کامل چنین است:
«(مَا جَعَلَ اللهُ مِنْ بَحِیرَهٍ وَلاَ سَائِبَهٍ وَلاَ وَصِیلَهٍ وَلاَ حَامٍ وَلَکِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا یَفْتَرُونَ عَلَی اللهِ الْکَذِبَ وَأَکْثَرُهُمْ لاَ یَعْقِلُونَ)؛ خداوند هیچ گونه «بحیره» و «سائبه» و «وصیله» و«حام» قرار نداده است ]اشاره به چهار نوع از حیوانات اهلی است که در زمان جاهلیّت،استفاده ازآن هارابه عللی حرام می دانستند و این بدعت دراسلام ممنوع شد[ولی کسانی که کافرشدند،برخدادروغ می بندند،وبیشترآن هادرک نمی کنند!». (3)
1- سوره انعام، آیه 37 .
2- سوره مائده، آیه 103 .
3- سوره مائده، آیه 103 .