جایگاه عقلانیت در اسلام صفحه 91

2. امام صادق علیه السلام فرمود: «اَلْفِکْرُ مِرْآهُ الْحَسَناتِ وَکَفّارَهُ السَّیِّئاتِ؛ فکر کردن واندیشیدن آینه نیکی ها و کفّاره گناهان است». (1)

آری، راه رسیدن به حسنات و جبران گناهان و سیّئات، فکر کردن است. جادّه حسنات و ترک سیئات، به فکر و اندیشه منتهی می شود.

3. امام رضا علیه السلام فرمود: «لَیْسَتِ الْعِبادَهُ کَثْرَهُ الصَّلاهِ وَالصَّوْمِ، اِنَّما الْعِبادَهُ التَّفَکُّرُ فی اَمْرِ اللهِ؛ عبادت، (تنها) نماز و روزه زیاد نیست، بلکه اندیشه و تفکّر در دستورات پروردگار است». (2)

معیار قبولی نماز و روزه هم، فکر و اندیشه است. به همین دلیل در روایات آمده: که آن مقدار از نماز پذیرفته می شود که همراه حضور قلب باشد. (إِنَّ الْعَبْدَ

لا یُقْبَلُ مِنْ صَلاتِهِ إِلّا ما اَقْبَلَ عَلَیْهِ مِنْها بِقَلْبِهِ). (3) و در حدیث دیگر می خوانیم: «حَبَّذا

نَوْمُ الاَْکْیاسِ وَاِفْطارُهُمْ» (4) یعنی افطار متفکّرانه، از روزه های مستحبی روزه داران

بی فکر ارزشمندتر است.

متأسّفانه دنیای امروز دنیای اندیشه نیست. اگر فکر و اندیشه بر جهان امروز حاکم بود، بشر بیشترین فکرش را صرف ساخت و نگهداری سلاح های کشتار جمعی نمی کرد. اگر فکر حاکم بود، تجارت موادّ مخدّر، جزء چند تجارت دست اوّل نبود. اگر فکر حاکم بود، خرید و فروش انسان در عصر اتم بی معنا بود. وخلاصه اگر فکر حاکم بود، خیلی از چیزها تغییر می کرد.

نشانه تفکّر

امام کاظم علیه السلام در ادامه روایت و برای جلوگیری از ادعای دروغین مدّعیان

1- میزان الحکمه، باب 3252، ح 16210 (ج 8، ص 3261).
2- میزان الحکمه، باب 3253، ح 16212 (ج 8، ص 3261).
3- میزان الحکمه، باب 2290، ح 10636 (ج 5، ص 2165).
4- بحارالانوار، ج 70، ص 283 و ج 96، ص 294.