- مقدّمه 1
- حدیث هشام بن حکم 3
- موقعیّت علمی هشام بن حکم 3
- موضوع و اهمیّت روایت 4
- اشاره 5
- فراز اوّل: بشارت به عاقلان 5
- 1. آزادی بیان 5
- اشاره 6
- 3. مطالعه کتب مشکوک! 6
- 2. هدایت تشریعی و تکوینی 6
- 4. جایگاه عقل 6
- اوج شکوفایی عقل 7
- فراز دوم: راه های خداشناسی 9
- اشاره 9
- اشاره 10
- 1. آفرینش آسمان و زمین 10
- نشانه های شش گانه! 10
- 3. کشتی های موجود بر صفحه اقیانوس ها 11
- 2. شب و روز 11
- 4. باران های پربرکت 12
- 5. وزش بادها 13
- 6. ابرهای تحت فرمان 13
- آیه اوّل: آیه تسخیر 14
- اشاره 14
- اشاره 14
- فراز سوم: برهان نظم 14
- چگونگی تسخیر! 15
- آیه دوم: آفرینش شگفت انگیز جنین 16
- آیه سوم: سه موهبت بزرگ 17
- اشاره 17
- موهبت اوّل: نور 18
- موهبت دوم: آب 19
- موهبت سوم: هوا 19
- آیه چهارم: جلوه ای از معاد 20
- آیه پنجم: نشانه های عظمت پروردگار 21
- اشاره 24
- آیه ششم: رعد و برق 24
- اشاره 25
- یکی دیگر از نشانه های خدا 25
- مخاطبان قرآن 25
- 1. چگونگی تولید رعد و برق 25
- 3. برق، آیتی الهی 26
- 2. خدمات مهم برق 26
- اشاره 27
- آیه هفتم: فرمان های پنج گانه 27
- مصلحت و مفسده احکام الهی 27
- تفسیر اجمالی آیه 28
- آیه هشتم: دلیلی دیگر بر بطلان شرک 30
- 1. نظام برده داری در جهان و اسلام 30
- اشاره 30
- 2. گستره شرک و بت پرستی 31
- ترسیمی از قُبح شرک 32
- توحید، اصلی ترین مسئله در هر زمان 33
- نقش تعقّل و اندیشه 33
- فراز چهارم: راه رسیدن به سعادت در جهان آخرت 35
- اشاره 35
- ترسیمی از دنیا! 35
- شباهت بازی های کودکان با امور دنیایی 36
- تصویری دیگر از دنیا 38
- اشاره 40
- فراز پنجم: هشدار به بی خردان 40
- مجازات همجنس بازی 41
- بلاهای بزرگ عصر ما 42
- اشاره 44
- فراز ششم: عقل و علم 44
- تکیه گاه، فقط خدا باشد 45
- عنکبوت 45
- چه کسی مثال ها را می فهمد؟ 46
- توحید افعالی 46
- اشاره 48
- راه و رسم نیاکان! 48
- فراز هفتم: مذمّت بی خردان 48
- اشاره 48
- آیه اوّل: تقلید بی جا 48
- انواع تقلید 49
- آیه دوم: آلودگان به دنیا 51
- اشاره 51
- ابزار شناخت 52
- آیه سوم: حجاب معرفت 52
- علل انحطاط 53
- اشاره 53
- آیه چهارم: انسان نماهای پست تر از حیوان 53
- آیه پنجم: پراکندگی، ثمره بی فکری 54
- اشاره 54
- مسلمانان عصر ما! 55
- آیه ششم: خودفراموشی 56
- اشاره 58
- فراز هشتم: مذمّت اکثریّت! 58
- چرا اکثریّت، نفی شده است؟ 59
- مفاسد حکومت اکثریّت بی ایمان 60
- مغالطه ای آشکار 60
- اشاره 62
- فراز نهم: اقلیّت سالم 62
- آیه دوم: دوستان وفادار کم هستند 63
- آیه اوّل: بندگان شاکر 63
- آیه سوم: مؤمن آل فرعون 64
- آیه چهارم: مؤمنان اندک، امّا راستین 64
- آیه اوّل: جاهلان 66
- آیه دوم: بی خردان 66
- اکثریّت ناصالح 66
- اشاره 66
- آیه سوم: بی ادراکان 67
- حکومت اکثریّت! 67
- اشاره 69
- فراز دهم: اولوا الباب 69
- اولوا الباب کیانند؟ 71
- آیه اوّل: حکمت 71
- اشاره 71
- 1. معنای حکمت 71
- 2. تفسیر «من یشاء» 72
- 3. خیر کثیر چیست؟ 72
- آیه دوم: راسخان در علم 72
- آیه چهارم: بینایان و نابینایان 73
- آیه سوم: آیات الهی در آسمان و زمین 73
- آیه پنجم: عالمان و جاهلان مساوی نیستند 74
- آیه ششم: تدبّر در آیات قرآن 75
- آیه هشتم: پیوسته تذکّر بده 77
- آیه هفتم: هدایت و تذکّر 77
- آیه اوّل: سرگذشت پیشینیان، مایه عبرت 78
- اشاره 78
- فراز یازدهم: فهم و عقل 78
- آیه دوم: حکمت لقمان 80
- اشاره 81
- فراز دوازدهم: تواضع در برابر حق 81
- راه دست یافتن به جایگاه بالاتر عقل 81
- موانع رسیدن به حق 82
- موضع گیری های مختلف در برابر حق 84
- تصویری گویا از دنیا 85
- طوفان های جهان معاصر 87
- اشاره 87
- کشتی نجات لقمان 87
- 1. طوفان مفاسد اخلاقی 88
- 3. طوفان جنگ ها و درگیری ها 88
- 2. طوفان مشکلات اقتصادی 88
- فراز سیزدهم: نشانه عقل 89
- تفکّر، در قرآن 89
- اشاره 89
- تفکّر، در روایات 90
- نشانه تفکّر 91
- نمونه ای از متفکّران 92
- اشاره 94
- هدف از بعثت انبیا 94
- فراز چهاردهم: شناخت خردمندانه 94
- ثمرات سه گانه فعّال سازی عقل 95
- گوهر گران بهای عقل 95
- فراز پانزدهم: حجّت ظاهری و باطنی 99
- قاعده لطف 99
- اشاره 99
- 2. اقسام قوانین تشریع و تکوین 100
- 1. هماهنگی تکوین و تشریع 100
- 3. چراغ های هدایت 101
- نشانه اوّل: شکر نعمت 103
- فراز شانزدهم: ویژگی های عقل 103
- اشاره 103
- نشانه دوم: شکیبایی در برابر محرمات 106
- فراز هفدهم: آفات عقل 107
- اشاره 107
- 1. آرزوهای طولانی 108
- 2. فضول الکلام 109
- 3. شهوات نفسانی 109
- معنای زکات 112
- اشاره 112
- فراز هجدهم: آفات رشد اعمال 112
- آفت اوّل: هوای نفس 113
- آفت دوم: از کار انداختن عقل 114
- چند روایت درباره هوای نفس 114
- اشاره 117
- فراز نوزدهم: چاره تنهایی 117
- احساس تنهایی چرا؟ 117
- هجرت به کشورهای خارج 119
- فراز بیستم: روابط هفت گانه 121
- اشاره 121
- افراط و تفریط، ممنوع 122
- اشاره 124
- کیفیّت یا کمیّت؟ 124
- فراز بیست و یکم: معیار قبولی اعمال 124
- کیفیّت، مقدّم است 126
- تجارتخانه دنیا 128
- فراز بیست و دوم: تجارت پرسود 128
- اشاره 128
- حکمت در قرآن 129
- حکمت چیست؟ 130
- فراز بیست و سوم: نشانه دیگری برای عاقلان 132
- انواع مواهب و نعمت های دنیا 132
- اشاره 132
- جنون ثروت اندوزی 133
- فراز بیست و چهارم: نگاه عاقلان به دنیا و آخرت 136
- مشکلات دنیا 136
- اشاره 136
- مشکلات رسیدن به آخرت 137
- پاک زیستن در عصر ناپاکی ها! 138
- اشاره 140
- فراز بیست و پنجم: زاهدان دنیا و راغبان آخرت 140
- حقیقت زهد 140
- اضطراب و نگرانی ها 142
- طالب و مطلوب 143
- غنای ظاهری و باطنی 144
- فراز بیست و ششم: فایده عقل کامل 144
- اشاره 144
- اشاره 147
- فراز بیست و هفتم: عامل استمرار هدایت 147
- عاقبت به خیری 148
- فراز بیست و هشتم: برترین عبادت 150
- اشاره 154
- فراز بیست و نهم: عاقل دروغ نمی گوید 154
- قبح و زشتی دروغ 154
- راز اهمیّت فراوان صداقت 156
- رابطه عقل با صداقت و جهل با دروغ 158
- 1. رابطه دین و شخصیّت 159
- اشاره 159
- فراز سی ام: عقل و دین و شخصیّت 159
- 2. رابطه عقل و شخصیّت 160
- 3. ارزشمندترین انسان ها 160
- 4. بهای انسان 162
- اشاره 164
- فراز سی و یکم/ بخش اوّل: نشانه های سه گانه عاقل 164
- استناد به کلمات اولیا و معصومان علیهم السلام 164
- نشانه های عاقل 165
- عقل نظری و عملی 165
- مشکلات عصر ما 166
- آثار وضعی اعمال 167
- اشاره 169
- فراز سی و یکم/ بخش دوم: صفات صدرنشینان 169
- منظور از صدر مجلس چیست؟ 169
- مدیریّت در اسلام 170
- شرایط مدیریت در قرآن 170
- سخنی از امام مجتبی علیه السلام 172
- فراز سی و یکم/ بخش سوم: اندرزهای امام سجاد علیه السلام 174
- اشاره 174
- 1. همنشینی با نیکان 174
- 3. پیروی از حکمرانان عادل 175
- 2. مطالعه زندگی دانشمندان 175
- 4. بهره گیری صحیح از دارایی ها 176
- 5. مشاور خوب بودن 177
- 6. خودداری از آزار دیگران 178
- استفاده بهینه از امکانات محدود 179
- اشاره 179
- فراز سی و دوم: سفارشات پایانی 179
- اختلاف سطح خردها 181
- فلسفه اختلاف روایات 182
فراز چهاردهم: شناخت خردمندانه
اشاره
امام کاظم علیه السلام در فراز چهاردهم روایت هشام می فرماید:
«یَا هِشَامُ! مَا بَعَثَ اللَّهُ أَنْبِیَاءَهُ وَرُسُلَهُ إِلَی عِبَادِهِ إِلاَّ لِیَعْقِلُوا عَنِ اللَّهِ؛ ای هشام! خداوند تمام انبیا و پیامبرانش را فرستاده تا مردم خدا را با عقل و خردشان بشناسند».
هدف از بعثت انبیا
از این بخش روایت استفاده می شود که اساس دعوت انبیا، فعّال کردن عقل انسان ها برای مهم ترین مسئله زندگی، یعنی خداشناسی است؛ لذا پیامبران بر دلیل عقلی تکیه می کردند و در بسیاری از آیات خداشناسی قرآن مجید نیز بر ادلّه عقلی تکیه شده است.
خداوند در این کتاب آسمانی بی نظیر، گاه دست مردم را گرفته و آن ها را به سیر در آسمان ها و تفکّر درباره کهکشان ها و خورشید و ماه و دیگر اجرام آسمانی تشویق می کند، و گاه آن ها را به اعماق وجود خودشان برده و با عجایب فراوانی روبرو کرده و از این طریق بر معرفتشان می افزاید. این دعوت آن قدر فراگیر می شود که در همه حال حتّی به هنگام استراحت و خوابیدن از آن ها