تفکر عقلی در کتاب و سنت صفحه 145

الوهی است(اگر اطلاق اسم مقام و مرتبه بر وی صحیح بوده باشد).

4.نظر به این که واقعیت های محدوده جهان هستی،در واقعیت محدوده خود به واقعیت مطلقه نیاز و افتقار دارند،ناگزیر واقعیت آنها واقعیت ربطی و عین ارتباط بوده و هیچ گونه استقلالی در واقعیت خود ندارند و در نتیجه واقعیت به دو قسم مستقل و رابط،منقسم می شود.واقعیت مستقلّ،واقعیت حق سبحانه و واقعیت رابط،واقعیت های محدوده جهان است.

5.واقعیت خارجی به دو قسم علت و معلول منقسم می شود.علّت همان واقعیت وجوددهنده و معلول،واقعیت وجودگیرنده می باشد.

البته نظر به این که ثبوت هر واقعیتی عین ذات وی بوده و سلب وی از خودش محال است،معنی این که معلول،وجود و واقعیت خود را از علّت می گیرد،این خواهد بود که معلول،واقعیت رابط و غیرمستقلی است که به دامن استقلال علت،چنگ زده و از آن جدایی نمی پذیرد و نسبت معلول به علت،تمثیلاً،نسبت شعاع خورشید به خورشید و نسبت سایه جسم به جسم می باشد.

6.واقعیت های خارجی به دو قسم واجب و ممکن انقسام می پذیرد.«واجب»آن است که در نفس خود،غیرقابل بطلان و فنا بوده و در واقعیت خود بی این که به چیزی ارتباط نیازی پذیرد،مستقل می باشد و«ممکن»آن است که برای واجد بودن استقلال وجودی،به استقلال وجودی واقعیتی دیگر گراییده و از پیش خود،استقلال وجودی نداشته باشد. (1)

ملاک و حقیقت تشکیک

از دیدگاه حکمت متعالیه،ملاک تشکیک آن است که امور متکثره ای باشد که