عقل و ایمان از دیدگاه ابن رشد، صدرالمتالهین شیرازی و ایمانوئل کانت صفحه 106

فلاسفه اند؛ نه اهل فلسفه به طور اعم، بلکه راسخان در علم هستند. فلاسفه باید تأویلات خویش را نزد فقها و اصحاب لاهوت برده، و متکلمان باید تأویلات را اشاعه ننمایند؛ چرا که موجب اختلاف در دین خواهد شد.

او بر غزالی هم خرده می گیرد که اهل علم نبود و دلیلش هم این است که یک مذهب را اختیار نکرد و با اشاعره، اشعری و با صوفیان، صوفی و با فلاسفه، فیلسوف بود. (1)

شرائط تأویل از دیدگاه ابن رشد

ایشان بعد از این مطالب به شرائط تأویل می پردازد. از مجموع سخنان ایشان می توان سه شرط برای تأویل استخراج نمود:

شرط اول : معنای حقیقی و مجازی باید در طول یک دیگر باشند. به عبارت دیگر باید این استعمال مجازی، در علوم ادبی تجویز شده باشد.

«... من غیر أن یخلّ فی ذلک بعاده لسان العرب فی التجوّز من تسمیه الشیء بشبیهه أو بسببه أو لاحقه أو مقارنه أو غیر ذلک من الأشیاء اللتی عددت فی تعریف أصناف الکلام المجازی». (2)

یعنی وقتی می خواهی از معنای حقیقی به طرف معنای مجازی بروی می باید به عادات و روش های زبان عربی اخلال وارد نشود. مثلاً تسمیه شیء به شبیه آن عیبی ندارد. همین طور نامگذاری شیء به سبب آن یا لاحق و یا مقارن آن و... بالأخره باید علاقه ای از علقه هایی که علمای بلاغت برشمرده اند وجود داشته باشد.