عقل و ایمان از دیدگاه ابن رشد، صدرالمتالهین شیرازی و ایمانوئل کانت صفحه 230

راستین وجود دارد، اما ایمان می تواند انواع گوناگون داشته باشد... بنابراین، اینکه بگوییم این شخص دارای این یا آن ایمان (یهودی، اسلام، مسیحی، کاتولیک) است بهتر از این است که بگوییم دارای این دین یا آن دین می باشد». (1)این فرق بر تفسیر دین راستین به دین اخلاقی کانت مبتنی است که به ادعای او جز یک دین نمی تواند باشد، اما ایمان ها چون با واقعیت های تاریخی آمیخته اند، می توانند شکل های گوناگون داشته باشند. هر چه این ایمان های تاریخی به قانون اخلاقی نزدیک تر باشند، به دین راستین نزدیک تر خواهند بود.

کانت بین ایمان های کلیسای خاص و ایمان های دینی محض فرق می گذارد. ایمان های محض، از آرمان های عقل عملی تشکیل شده اند، در حالی که ایمان های خاص، تجلی آن آرمان ها از طریق کلیساهای تاریخی اند. به اعتقاد کانت، چون شکل گیری و بسط این کلیساها تحت تأثیر پیش آمدهای تاریخی بوده اند، ایمان های کلیسایی منحصراً تفاوت های خود را با یک دیگر نشان می دهند. در عین حال، کانت اطمینان دارد که این ادیان تا آن جا که در خصوص آرمان های اصیل خود صادق باشند، می توانند وحدت و یکپارچگی ایمان های دینی محض را به نمایش بگذارند. (2)

ایمان عقلانی از دیدگاه کانت

به نظر کانت ایمان خردورزانه مبتنی بر زمینه عقل عملی است و نه عقل نظری؛ زیرا عقل نظری توانایی اثبات درستی یا نادرستی دعاوی دینی را ندارد. چنین ایمانی از وجدان اخلاقی انسان نشأت می گیرد. این ایمان گرچه