عقل و ایمان از دیدگاه ابن رشد، صدرالمتالهین شیرازی و ایمانوئل کانت صفحه 42

ادراک حسن و قبح را نیز از عقل سلب می کردند.

در میان این دو نظریه، نظریه دیگری وجود دارد که بر اساس آن عقل انسان توانایی درک حسن و قبح را دارد و در فهم کتاب و سنت نقش بسزایی دارد. در مواردی که عقل مستقلاً احکام قطعی داشته باشد، حکم آن مورد پذیرش شرع می باشد.

رویکرد شیعه

شیعه به کسانی گویند که پیرو علی علیه السلام و امامان بعد از او باشند. مکتب شیعه نسبت به مکاتب دیگر، قدیمی ترین است و از زمان حیات پیامبراکرم صلی الله علیه و آله بوده است. (1) در مذهب شیعه بیش از معتزله، برای عقل استقلال و اصالت و حجیت اثبات شده است. از نظر شیعه با حکم روایات مسلّم معصومین علیهم السلام ، عقل، پیامبر باطنی و درونی است، هم چنان که پیامبر صلی الله علیه و آله ، عقل ظاهری و بیرونی است.

در فقه شیعه، عقل یکی از ادله چهارگانه است. (2) در فن اصول فقه شیعه، قاعده ای به نام «قاعده ملازمه» یعنی ملازمه حکم عقل و شرع وجود دارد که با این عبارت بیان می شود:

«کل ما حکم به العقل حکم به الشرع، و کل ما حکم به الشرع حکم به العقل».

مقصود این است که هر جا عقل، یک، مصلحت و یا یک مفسده قطعی را کشف کند، به دلیل «لمی» و از راه استدلال از علت به معلول، حکم می کنیم که شرع اسلام در این جا حکمی دائر بر استیفای آن