- پیشگفتار 1
- اشاره 1
- مسئله عقل و ایمان در گذر تاریخ 4
- چرا مطهری و پلنتینگا؟ 5
- اشاره 11
- بخش اول: کلیات 11
- 1- معرفت شناسی 12
- اشاره 12
- 1- معرفت شناسی دینی 14
- 2- رابطه معرفت شناسی با فلسفه دین 16
- الف) در مبانی فلسفه دین 16
- 3- نقش معرفت شناسی در فلسفه دین 16
- ب) در مسائل فلسفه دین 17
- اشاره 18
- 2- مفهوم شناسی 18
- 1- تعریف لغوی و اصطلاحی عقل 18
- 2- اقسام عقل 21
- 3- تعریف لغوی و اصطلاحی ایمان 24
- 4- انواع ایمان 25
- 3- سیر تاریخی و رویکردهای عقل و ایمان در اسلام و غرب 26
- اشاره 26
- 1- مسئله عقل و ایمان در اسلام 26
- اشاره 26
- الف) عقل و ایمان از دیدگاه متکلمان 27
- اشاره 27
- یکم) رویکرد شیعه 28
- دوم) رویکرد اهل حدیث 28
- سوم) رویکرد معتزله 29
- چهارم) رویکرد اشاعره 30
- ب) عقل و ایمان از دید فیلسوفان 31
- 2- مسئله عقل و ایمان در غرب 34
- اشاره 38
- اشاره 38
- 4- رهیافتی بر دیدگاه های رابطه عقل و ایمان در غرب 38
- 1- رویکرد عقل گرایی حداکثری 38
- 2- رویکرد ایمان گرایی 40
- اشاره 40
- نقد و بررسی عقل گرایی حداکثری 40
- ارزیابی دیدگاه ایمان گرایی 41
- اشاره 42
- 3- رویکرد عقل گرایی انتقادی 42
- بررسی و ارزیابی عقل گرایی انتقادی 43
- 4- رویکرد عقل گرایی اعتدالی 45
- نتیجه گیری 48
- بخش دوم: ایمان و عقل در نگاه شهید مطهری 50
- اشاره 50
- نگاهی گذرا به زندگی استاد مطهری 51
- 1- استاد مطهری و عقل و ایمان 51
- اشاره 53
- اندیشه ها و جایگاه علمی استاد مطهری 53
- الف) ساحت عقلی 53
- ب) ساحت ایمانی 54
- استاد مطهری و فلسفه 55
- موضع معرفت شناختی استاد مطهری در کلام جدید 60
- 2- حقیقت و ماهیت عقل از دیدگاه استاد مرتضی مطهری 64
- اشاره 64
- اشاره 67
- عوامل انکار دین از جانب عقلا در بیان استاد 67
- ب) نقش محیط زندگی در افکار دین 68
- الف) کج فهمی معارف دین 68
- د) علم و ایمان 70
- ج) حکم عقل و حکم عاطفه 70
- الف) عقل و اصول دین 71
- اشاره 71
- تصدیق دین از جانب عقل 71
- ب) عقل و احکام فرعی 72
- عقل گرایی استاد مرتضی مطهری 73
- اشاره 73
- ج) عقل و اخلاق 73
- یکم) لغزشگاه های عقل 75
- الف) لغزشگاه ها و محدودیت های عقل 75
- اشاره 75
- دوم) رویکرد عقل به دین 79
- سوم) محدودیت های عقل 81
- چهارم) مضرات عقل 83
- ب) تبیین چگونگی منبع بودن عقل 85
- اشاره 88
- اشاره 88
- 3- حقیقت و ماهیت ایمان از دیدگاه استاد مطهری 88
- 1- معنای ایمان 88
- ب) نظریه معتزله 89
- الف) نظریه اشاعره 89
- ج) نظریه مرجئه 90
- د) نظریه متکلمان شیعه 91
- و) نظریه عارفان 92
- ه) نظریه فیلسوفان 92
- ز) نظریه استاد مطهری 93
- 2- ابعاد ایمان از دیدگاه شهید مطهری 96
- اشاره 97
- 3- جایگاه ایمان در منظر استاد مطهری 97
- الف) ایدئولوژی و ایمان 98
- ب) متعلق ایمان 99
- ج) مراتب ایمان 100
- 4- رابطه ایمان و عمل 101
- 5- کارکردهای ایمان 105
- 4- رابطه عقل و ایمان از دیدگاه استاد مطهری 108
- اشاره 108
- 1- فطرت، نقطه اشتراک مطهری و پلنتینگا 111
- اشاره 111
- الف) فطرت شناخت 112
- ب) فطرت گرایش 112
- روش استاد در اثبات فطریات 113
- 2- کارکرد معرفتی نظریه فطرت از دیدگاه استاد مطهری 114
- اشاره 115
- بخش سوم: ایمان و عقل در نگاه پلنتینگا 115
- 1- دیباچه 116
- 1- دیدگاه آلوین پلنتینگا نسبت به عقل و ایمان 116
- 2- نگاهی گذرا به زندگی آلوین پلنتینگا 117
- 3- سیر تاریخی معرفت شناسی اصلاح شده 121
- معرفت شناسی صورت طبیعی یافته 121
- اشاره 126
- 4- ویژگی های مبناگروی سنتی 126
- نقد مبناگروی سنتی 129
- 5- قرینه گرایی 130
- اشاره 130
- اشکال پلنتینگا به قرینه گرایی 132
- 6- درون گرایی و برون گرایی 133
- 2- معرفت شناسی اصلاح شده 139
- اشاره 139
- 1- مبناگروی پلنتینگا 144
- 2- معرفت از دیدگاه پلنتینگا 148
- 3- معرفت شناسی اصلاح شده در قالب معقولیت، توجیه و تضمین 150
- اشاره 150
- الف) معرفت شناسی اصلاح شده در قالب معقولیت 150
- ب) معرفت شناسی اصلاح شده در قالب توجیه 152
- ج) معرفت شناسی اصلاح شده در قالب ضمانت 153
- 4- پایه بودن باور به وجود خدا 156
- 1- انواع ایمان گرایی 160
- 3- ایمان گرایی 160
- 2- ماهیت ایمان از دیدگاه پلنتینگا 161
- اشاره 169
- 4- جمع بندی دیدگاه آلوین پلنتینگا 169
- نقد و بررسی 172
- بخش چهارم: همسانی ها و ناهمسانی های دیدگاه استاد مطهری و آلوین پلنتینگا 174
- اشاره 174
- اشاره 175
- 1- تفاوت های اسلام و مسیحیت در مسئله عقل و ایمان 175
- 1- اشتباهات کلیسا از دیدگاه استاد مطهری 177
- 2- مقایسه مبناگروی پلنتینگا با مبناگروی مسلمانان 179
- 3- مبانی معرفت شناختی باورهای دینی در مبناگروی فیلسوفان مسلمان 182
- 4- جمع بندی دیدگاه پلنتینگا 184
- 5- ارزیابی دیدگاه پلنتینگا 187
- 2- فطرت، نقطه اشتراک 190
- 1- بحث فطرت به مثابه نقطه اشتراک دو دیدگاه 190
- 2- کاربردهای مختلف واژه فطرت 193
- 3- معانی متعدد اطلاق فطری بودن خدا 194
- 4- فطری بودن علم به وجود خدا 196
- اشاره 196
- الف) فطری بودن علم حضوری به خدا 197
- دوم) آیا قضیه «خدا وجود دارد» از اولیات است؟ 199
- ب) فطری بودن علم حصولی به خدا 199
- یکم) علم وجدانی به وجود خدا 199
- اشاره 199
- سوم) آیا قضیه خدا وجود دارد از فطریات است؟ 201
- 3- نظریه فطرت در اندیشه استاد مطهری 202
- اشاره 202
- 1- مقایسه نظریه فطرت بین دیدگاه استاد مطهری و پلنتینگا 206
- 2- مبانی استاد مطهری در رابطه با فطرت 208
- 3- مقایسه دیدگاه های موجود با دیدگاه استاد مطهری 213
- اشاره 213
- الف) مقایسه دیدگاه استاد مطهری با دیدگاه عقل گرایی حداکثری 214
- ب) مقایسه دیدگاه استاد مطهری با دیدگاه ایمان گرایی 215
- ج) مقایسه دیدگاه استاد مطهری با دیدگاه عقل گرایی انتقادی 216
- 4- وجوه اشتراک و افتراق دو اندیشمند 218
- 1- وجوه اشتراک 218
- 2- وجوه افتراق 219
- جمع بندی و نتیجه گیری 222
- الف) کتاب ها و مجلات فارسی 228
- اشاره 228
- اشاره 228
- کتابنامه 228
- مجلات 230
- ب) کتاب های عربی 230
- ج) کتاب های انگلیسی 231
- د) سایت ها 232
1- تفاوت های اسلام و مسیحیت در مسئله عقل و ایمان
اشاره
آیا در جهان اسلام هم زمینه هایی مثل تثلیث مسیحیت و... وجود دارد و آیا مشابهتی میان اسلام و مسیحیت، در کار است؟ هر پژوهشگر بی طرفی به سهولت تفاوت های چشمگیر دو فرهنگ را می بیند. از اولین نکاتی که در برخورد با اسلام چشم ها را خیره می کند، سادگی و صراحت و معقولیت و فهم پذیری معارف اسلام و قرآن است که در مقایسه با مسیحیت و معارف آن - که از همان ابتدا مبتنی بر امری نامعقول و رازآلود و فهم ناپذیر و تعبدی است - تفاوت آشکار دارد.
تفاوت مهم دیگر در رابطه با کتاب مقدس و قرآن کریم است. در میان محققان علم تاریخ شاید هیچ مسئله ای به وضوح و بداهت استناد قرآن به خداوند سبحان وجود نداشته باشد؛ به طوری که کوچک ترین تردیدی در آن مستلزم بی اعتباری تمامی علم تاریخ است. تواتر قرآن و اینکه نازل از طرف خداوند است، حتی الفاظ آن، جای هیچ گونه تردیدی و انکاری ندارد؛ اما کتاب مقدس مسیحیان که از عهد عتیق و عهد جدید تشکیل شده است، داستانی کاملاً جدا دارد؛ به طوری که اولاً استناد تاریخی آن به مؤلفانش در بوته تردید است. این حکم نه از دید یک مسلمان، بلکه از منظر یک محقق بی طرف است.
ثانیاً، بر فرض صحت استناد، این دو عهد، تشکیل شده از چندین کتاب است که هر کدام را یکی از انبیا یا جانشینان آنها و حواریون نوشته اند. در عهد جدید چهار انجیل از میان انجیل های متعددی که به دست حواریون نوشته شده بود، به اضافه چند نامه از پولس و یعقوب و پطرس و یوحنا و مکاشفه در عهد قدیم پنج سفر تورات و کتب