- اشاره 1
- پیشگفتار 1
- مسئله عقل و ایمان در گذر تاریخ 4
- چرا مطهری و پلنتینگا؟ 5
- بخش اول: کلیات 11
- اشاره 11
- اشاره 12
- 1- معرفت شناسی 12
- 1- معرفت شناسی دینی 14
- 2- رابطه معرفت شناسی با فلسفه دین 16
- الف) در مبانی فلسفه دین 16
- 3- نقش معرفت شناسی در فلسفه دین 16
- ب) در مسائل فلسفه دین 17
- 1- تعریف لغوی و اصطلاحی عقل 18
- اشاره 18
- 2- مفهوم شناسی 18
- 2- اقسام عقل 21
- 3- تعریف لغوی و اصطلاحی ایمان 24
- 4- انواع ایمان 25
- اشاره 26
- 3- سیر تاریخی و رویکردهای عقل و ایمان در اسلام و غرب 26
- 1- مسئله عقل و ایمان در اسلام 26
- اشاره 26
- الف) عقل و ایمان از دیدگاه متکلمان 27
- اشاره 27
- یکم) رویکرد شیعه 28
- دوم) رویکرد اهل حدیث 28
- سوم) رویکرد معتزله 29
- چهارم) رویکرد اشاعره 30
- ب) عقل و ایمان از دید فیلسوفان 31
- 2- مسئله عقل و ایمان در غرب 34
- اشاره 38
- اشاره 38
- 1- رویکرد عقل گرایی حداکثری 38
- 4- رهیافتی بر دیدگاه های رابطه عقل و ایمان در غرب 38
- 2- رویکرد ایمان گرایی 40
- نقد و بررسی عقل گرایی حداکثری 40
- اشاره 40
- ارزیابی دیدگاه ایمان گرایی 41
- 3- رویکرد عقل گرایی انتقادی 42
- اشاره 42
- بررسی و ارزیابی عقل گرایی انتقادی 43
- 4- رویکرد عقل گرایی اعتدالی 45
- نتیجه گیری 48
- بخش دوم: ایمان و عقل در نگاه شهید مطهری 50
- اشاره 50
- 1- استاد مطهری و عقل و ایمان 51
- نگاهی گذرا به زندگی استاد مطهری 51
- اشاره 53
- الف) ساحت عقلی 53
- اندیشه ها و جایگاه علمی استاد مطهری 53
- ب) ساحت ایمانی 54
- استاد مطهری و فلسفه 55
- موضع معرفت شناختی استاد مطهری در کلام جدید 60
- اشاره 64
- 2- حقیقت و ماهیت عقل از دیدگاه استاد مرتضی مطهری 64
- اشاره 67
- عوامل انکار دین از جانب عقلا در بیان استاد 67
- ب) نقش محیط زندگی در افکار دین 68
- الف) کج فهمی معارف دین 68
- ج) حکم عقل و حکم عاطفه 70
- د) علم و ایمان 70
- تصدیق دین از جانب عقل 71
- الف) عقل و اصول دین 71
- اشاره 71
- ب) عقل و احکام فرعی 72
- عقل گرایی استاد مرتضی مطهری 73
- اشاره 73
- ج) عقل و اخلاق 73
- یکم) لغزشگاه های عقل 75
- الف) لغزشگاه ها و محدودیت های عقل 75
- اشاره 75
- دوم) رویکرد عقل به دین 79
- سوم) محدودیت های عقل 81
- چهارم) مضرات عقل 83
- ب) تبیین چگونگی منبع بودن عقل 85
- اشاره 88
- اشاره 88
- 3- حقیقت و ماهیت ایمان از دیدگاه استاد مطهری 88
- 1- معنای ایمان 88
- ب) نظریه معتزله 89
- الف) نظریه اشاعره 89
- ج) نظریه مرجئه 90
- د) نظریه متکلمان شیعه 91
- و) نظریه عارفان 92
- ه) نظریه فیلسوفان 92
- ز) نظریه استاد مطهری 93
- 2- ابعاد ایمان از دیدگاه شهید مطهری 96
- 3- جایگاه ایمان در منظر استاد مطهری 97
- اشاره 97
- الف) ایدئولوژی و ایمان 98
- ب) متعلق ایمان 99
- ج) مراتب ایمان 100
- 4- رابطه ایمان و عمل 101
- 5- کارکردهای ایمان 105
- اشاره 108
- 4- رابطه عقل و ایمان از دیدگاه استاد مطهری 108
- 1- فطرت، نقطه اشتراک مطهری و پلنتینگا 111
- اشاره 111
- ب) فطرت گرایش 112
- الف) فطرت شناخت 112
- روش استاد در اثبات فطریات 113
- 2- کارکرد معرفتی نظریه فطرت از دیدگاه استاد مطهری 114
- اشاره 115
- بخش سوم: ایمان و عقل در نگاه پلنتینگا 115
- 1- دیباچه 116
- 1- دیدگاه آلوین پلنتینگا نسبت به عقل و ایمان 116
- 2- نگاهی گذرا به زندگی آلوین پلنتینگا 117
- 3- سیر تاریخی معرفت شناسی اصلاح شده 121
- معرفت شناسی صورت طبیعی یافته 121
- 4- ویژگی های مبناگروی سنتی 126
- اشاره 126
- نقد مبناگروی سنتی 129
- 5- قرینه گرایی 130
- اشاره 130
- اشکال پلنتینگا به قرینه گرایی 132
- 6- درون گرایی و برون گرایی 133
- 2- معرفت شناسی اصلاح شده 139
- اشاره 139
- 1- مبناگروی پلنتینگا 144
- 2- معرفت از دیدگاه پلنتینگا 148
- 3- معرفت شناسی اصلاح شده در قالب معقولیت، توجیه و تضمین 150
- اشاره 150
- الف) معرفت شناسی اصلاح شده در قالب معقولیت 150
- ب) معرفت شناسی اصلاح شده در قالب توجیه 152
- ج) معرفت شناسی اصلاح شده در قالب ضمانت 153
- 4- پایه بودن باور به وجود خدا 156
- 1- انواع ایمان گرایی 160
- 3- ایمان گرایی 160
- 2- ماهیت ایمان از دیدگاه پلنتینگا 161
- اشاره 169
- 4- جمع بندی دیدگاه آلوین پلنتینگا 169
- نقد و بررسی 172
- اشاره 174
- بخش چهارم: همسانی ها و ناهمسانی های دیدگاه استاد مطهری و آلوین پلنتینگا 174
- اشاره 175
- 1- تفاوت های اسلام و مسیحیت در مسئله عقل و ایمان 175
- 1- اشتباهات کلیسا از دیدگاه استاد مطهری 177
- 2- مقایسه مبناگروی پلنتینگا با مبناگروی مسلمانان 179
- 3- مبانی معرفت شناختی باورهای دینی در مبناگروی فیلسوفان مسلمان 182
- 4- جمع بندی دیدگاه پلنتینگا 184
- 5- ارزیابی دیدگاه پلنتینگا 187
- 2- فطرت، نقطه اشتراک 190
- 1- بحث فطرت به مثابه نقطه اشتراک دو دیدگاه 190
- 2- کاربردهای مختلف واژه فطرت 193
- 3- معانی متعدد اطلاق فطری بودن خدا 194
- 4- فطری بودن علم به وجود خدا 196
- اشاره 196
- الف) فطری بودن علم حضوری به خدا 197
- دوم) آیا قضیه «خدا وجود دارد» از اولیات است؟ 199
- اشاره 199
- ب) فطری بودن علم حصولی به خدا 199
- یکم) علم وجدانی به وجود خدا 199
- سوم) آیا قضیه خدا وجود دارد از فطریات است؟ 201
- 3- نظریه فطرت در اندیشه استاد مطهری 202
- اشاره 202
- 1- مقایسه نظریه فطرت بین دیدگاه استاد مطهری و پلنتینگا 206
- 2- مبانی استاد مطهری در رابطه با فطرت 208
- 3- مقایسه دیدگاه های موجود با دیدگاه استاد مطهری 213
- اشاره 213
- الف) مقایسه دیدگاه استاد مطهری با دیدگاه عقل گرایی حداکثری 214
- ب) مقایسه دیدگاه استاد مطهری با دیدگاه ایمان گرایی 215
- ج) مقایسه دیدگاه استاد مطهری با دیدگاه عقل گرایی انتقادی 216
- 1- وجوه اشتراک 218
- 4- وجوه اشتراک و افتراق دو اندیشمند 218
- 2- وجوه افتراق 219
- جمع بندی و نتیجه گیری 222
- الف) کتاب ها و مجلات فارسی 228
- اشاره 228
- اشاره 228
- کتابنامه 228
- مجلات 230
- ب) کتاب های عربی 230
- ج) کتاب های انگلیسی 231
- د) سایت ها 232
روشنفکران می شده است. و نیز می توان گفت که دیدگاه فروید، ناشی از بدکار کردن قوای ادراکی او بوده است؛ بدکار کردنی که ناشی از فقدان روابط عاطفی گرم میان او و پدرش بوده است.
3- مقایسه دیدگاه های موجود با دیدگاه استاد مطهری
اشاره
با توجه به اینکه دیدگاه های غربی تأثیرگذار در کلام جدید مسلمانان بوده اند، ازاین رو به طرح مهم ترین و اصلی ترین نظریات در این مورد و مقایسه آن با نظرات استاد مطهری خواهیم پرداخت تا بدین وسیله، موضع دینی مسلمانان در قبال غربی ها و در ارتباط با موضوع مورد بحث را تبیین نماییم.
در مباحث مربوط به ایمان دینی در عالم مسیحیت، نکته جالب توجه این است که در غرب بیش از اینکه به ماهیت و حقیقت عقل و ایمان پرداخته شود، به رابطه عقل و ایمان پرداخته شده است. دلیل این امر را می توان در فضایی که مسیحیت در آن رشد و گسترش پیدا کرده است، جستجو نمود.
مسیحیت بعد از آنکه نتوانست در زادگاه خود موفقیت چشمگیری به دست آورد، در پی این آمد که رسالت خود را در سایر نقاط جهان گسترش دهد. در این مرحله بسیار حساس و حیاتی بود که «پولس» با آمدن به سرزمین یونان، سیر حیاتی مسیحیت را عوض کرد. یونان مهد فلسفه و تأملات عقلانی بود. در آن زمان، اندیشمندان در همه علوم به خصوص فلسفه تبحر داشتند. در یونان نیز علوم عقلی نقش اساسی را داشت و عقل در همه علوم سیطره قابل توجهی داشت. به گونه ای که سعی داشتند علوم تجربی را نیز با روش عقلی مورد بحث و بررسی قرار دهند؛ و ازاین رو در فضایی که میزان همه چیز عقل به شمار می رفت، برخورد عقل و ایمان ناگزیر بود. اولین برخورد مهم و حساس عقل و ایمان، مسالمت آمیز نبود.
به گفته کتاب رسولان، پولس در آتن به موعظه پرداخت و با فیلسوفان اپیکوری و رواقی بحث و گفت وگو کرد. هنگامی که از او برای سخنرانی در میدان شهر دعوت شد، وی خلاصه ای از ایمان مسیحی را برای مردم بیان کرد؛ اما وقتی که پیرامون روز جزا و ثواب وعقاب پس از مرگ سخن گفت، مورد استهزا شنوندگان قرار گرفت و از