عقل کلید گنج سعادت صفحه 186

کارگران،طبقه ای برای پرورش و تربیت نوزادان،طبقه ای برای ذخیره غذای زمستان،و طبقه ای دیگر برای دفن اموات.مورچه دانه های نباتی را ذخیره می کند و با آن ها کاری می کند که نه سبز می شوند و نه فاسد؛ یعنی دانه گندم و برنج و جو را چهار یا پنج ماه زیر زمین نگاه می دارد و کاری می کند که سبز نمی شوند!گوشت حیوانات و بدن حشرات را هم طوری نگه می دارد که در مدت شش ماه فاسد نمی شوند!همه این کارهای مهم را مورچه ای کوچک انجام می دهند.اگر چنین رفتاری را بر اساس عقل بدانیم،مورچه باید از موجودات عاقل روی زمین باشد،در حالی که هیچ کس،از جمله قرآن مجید،رفتار مورچه را مبتنی بر عقل نمی داند.از نظر قرآن،هیچ یک از کارهای مهمی که مورچه یا هر موجود دیگری انجام می دهد مربوط به عقل نیست،بلکه برخواسته از واقعیتی است که پروردگار از آن به«هدایت تکوینی»تعبیر می کند و دانشمندان نام آن را«غریزه»گذاشته اند.

تعالیم اسلامی این دسته از فعالیت های انسان را«فضل»معرفی کرده اند 3 و قرآن مجید کسانی را که در زندگی تنها بر این جنبه خود تکیه کرده اند افرادی ظاهربین و غافل معرفی کرده است:

«یَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَهِ هُمْ غافِلُونَ»

به عبارت دیگر،این انسان ها درک خوبی از دنیا دارند،ولی از زندگی پاک و از حیات معقول و حیات الهی که سبب شکوفایی درخت ایمان و اخلاق حسنه و عمل صالح در آدمی است غافل هستند.علت مساله این است که آن ها عقل الهی شان را در زندگی به کار نمی گیرند و فقط از هدایت غرایز و شهوات خود در زندگی استفاده می کنند.درست است که غرایز و شهوات آن ها را موفق به درک روابط فیزیکی مهمی در دنیا کرده است،ولی اگر آن ها عقل خود را نیز به کار می گرفتند،صاحب آثار