- پیشگفتار 1
- اخلاق در حوزههای علمیّه 1
- چگونه خدا را یاد کنیم؟ 4
- اشاره 4
- 1 آغاز همه کارها به نام خدا 4
- 2 آثار متفاوت عفو و بخشش 5
- 3 آثار مهمّ ذکرها! 6
- 4 آداب خرید و فروش 7
- 5 آرزوهای طولانی! 9
- 6 آری، بهشت را به بها میدهند! 11
- 7 آزادی انسانها 13
- 8 آسیابی در جهنّم! 15
- 9 آفتها! 17
- 10 آیا همه جا اکثریّت معیار است؟ 19
- اشاره 19
- پیام این حدیث 20
- اشاره 20
- 11 احسان و نیکوکاری 20
- آثار احسان و نیکوکاری 21
- 12 اخلاق و گنجهای روزی 22
- 13 ارزششناسان! 24
- 14 ارزش واقعی اعمال 25
- 15 ارکان اصلی توبه 26
- 16 ارکان سه‌گانه جامعه انسانی 29
- اشاره 30
- 17 أسباب شرف و عزّت آدمی 30
- اقسام تواضع 31
- 18 اعتدال در همه چیز 32
- اشاره 32
- 19 اغنیای واقعی! 33
- پیام روایت 33
- 20 امارت و اسارت! 35
- 21 امنیّت و آرامش در سایه دین 36
- 22 اوّل خودت، سپس دیگران! 37
- اشاره 38
- 23 اهمیّت فوق العاده صبر و شکیبایی 38
- راز اهمیّت صبر 39
- 24 ایمان و عمل، دو دوست همیشگی 40
- 25 با چه کسی مشورت کنیم؟ 42
- اشاره 43
- 26 بدعت چیست و بدعتگزار کیست؟ 43
- پایههای بدعت 44
- انگیزههای بدعت 44
- 27 برترین پیوند و بالاترین شرف 45
- 28 برترین جهاد 46
- 29 بزرگترین گناهان 47
- 30 بدترین دوستان 49
- 31 به این طریق از ما باش! 50
- 32 بهترین اعمال 52
- 33 بهترین رفیق 54
- 34 بهترین زاد و توشهها 56
- 35 بهترین شیوه بندگی 57
- 36 پنج دستور برای زندگی بهتر 59
- 37 پیآمد آرزوهای طولانی 60
- اشاره 62
- 38 تا زبان اصلاح نشود 62
- رابطه قلب و زبان 63
- 39 تعلیم و تعلّم الزامی است 64
- 40 تفسیری دیگر از تقوی 65
- 41 چراغی از پیش بفرست! 66
- 42 حاصل ازدواج تنبلی و ناتوانی! 68
- 43 حسابرس خود باش! 70
- 44 حُسن عاقبت 71
- 45 حقّ تقوی 72
- 46 حقیقت روزه! 74
- 47 دامهای فریبنده 75
- اشاره 75
- ویژگیهای دام 76
- اشاره 77
- 48 درهای نیکوکاری 77
- اوّل: سخاوت نفس 78
- دوّم: خوش زبانی 79
- 49 دنیا و آخرت 79
- سوّم: تحمّل ناملایمات 79
- 50 دو چیز مایه هلاکت مردم است! 80
- 51 دور افتادگان از رحمت خدا 81
- 52 دیده و دل 83
- 53 رابطه تقوی با زبان! 84
- 54 رابطه شخصیّت و تقوی 85
- 55 راه بازگشت 87
- 56 راه سلامت و عافیت 89
- 57 راه نفوذ شیطان! 91
- 58 راهوارترین مرکب، و بهترین زاد و توشه 92
- 59 روح عبادت 94
- 60 روزهداران واقعی! 96
- 61 ریشه فتنهها 97
- 62 زاهد کیست؟ 98
- 63 زهد و شناخت دنیا 100
- 64 زمان، یکی از گواهان روز قیامت! 101
- 65 سخن و سکوت! 103
- 66 سرآمد زندگی! 104
- 67 سرانجام متّقین و گناهکاران 106
- 68 شرکت در مجلس گناه! 107
- 69 شمشیر عقل و پوشش حلم 109
- 70 ضرورت انتخاب الگوها 110
- 71 طعم ایمان! 112
- 72 عشق سوزان، مانع مهمّ شناخت 113
- 73 عقلهای اسیر شهوت! 114
- 74 عقلهای نورانی و چشمهای تیزبین! 116
- 75 علم و یقین 117
- 76 علی از زبان علی علیه السلام 119
- 77 علی از زبان خودش! 120
- 78 عید چه روزی است؟ 123
- 79 غافلان بیخبر! 124
- اشاره 124
- راههای مبارزه با غفلت 125
- 80 غیبت، تلاش عاجزان است! 126
- 81 فرق عاقل و جاهل 127
- 82 فلسفه مهمّ حج 128
- 83 قرآن بهار دلها 130
- 84 قرآن و بینیازی 132
- 85 قلعه تسخیرناپذیر تقوی 134
- 86 قلعه نفوذناپذیر! 136
- 87 قلّه رفیع جود و سخاوت 137
- 88 کمال عفّت و خویشتنداری 139
- 89 گناهان پنهان! 140
- 90 لباس تقوی 142
- اشاره 142
- نقش لباس 143
- 91 مؤمن آینه مؤمن است 144
- 92 مؤمنان واقعی! 146
- اشاره 148
- 93 مجازات شش گروه به خاطر شش خصلت! 148
- 94 محور ارزشی جامعه 150
- نکات سه‌گانه 150
- 95 مردم سه گروهند! 152
- 96 مشکلات نعمت! 154
- 97 مفاسد بیکاری! 156
- 98 مقام دانشجو و طالب علم 157
- اشاره 157
- فرشتگان برای طالب علم بال و پر میگشایند 158
- علم و دانش راه بهشت است 158
- استغفار تمام موجودات برای جویندگان علم 159
- 99 موادّ امتحانی بزرگان! 159
- 100 میوههای هدایت 161
- 101 نتیجه شناخت 162
- 102 نشانه اصلی دینداری 163
- 103 نشانههای جهل و نادانی 165
- 104 نقش انتظار فرج در زندگی ما 167
- 105 هدف نهایی بعثت 168
- 106 همطراز شهیدان 170
- 107 همه چیز حساب و کتاب دارد! 171
- 108 همه چیز در پرتو اندیشه! 173
- 109 همیشه به ضعفها بیندیشیم 175
- 110 یاد خدا 176
- اشاره 177
- تخلّق به صفات اللَّه 178
110 سرمشق از سخنان حضرت علی (ع)، ص: 59
16 ارکان سه‌گانه جامعه انسانی
قال علی علیه السلام:
«قامَتِ الدُّنْیا بِثَلاثَةٍ: بِعالِمٍ ناطِقٍ مُسْتَعْمِلٍ لِعِلْمِه وَ بِغَنِیٍّ لایَبْخَلُ بِمالِه عَلی اهْلِ دینِ اللَّه عَزَّوَجَلَّ، وَ بِفَقیرٍ صابِرٍ. فَاذا کَتَمَ الْعالِمُ عِلْمَهُ، وَ بَخِلَ الْغَنِیُّ، وَ لَمْ یَصْبِرِ الَفقیرُ، فَعِنْدَها الْوَیْلُ وَ الثَّبُورُ»؛
«دنیا بر سه چیز استوار است: دانشمند سخنوری که به دانش و سخنان خویش عمل می‌کند و ثروتمندی که از دادن اموالش به بندگان نیازمند خداوند بخل نمی‌ورزد و نیازمندی که صبر و تحمّل دارد؛ بنابراین اگر دانشمند، دانش خود را مخفی کند (و در اختیار دیگران نگذارد) و ثروتمند بخل بورزد (و به فقراء کمک نکند) و فقیر صبرپیشه نکند، مصیبت و هلاک دنیا را فرا می‌گیرد» «1».
شرح و تفسیر
از روایت فوق نکاتی استفاده می‌شود؛ دو نکته آن بسیار مهمّ است:
1- «عالِم» باید «ناطق» باشد و گرنه همچون گنج پنهان در زیر خاک‌ها، نتیجه‌ای برای جامعه نخواهد داشت. بنابراین سخنوری عالم، نه تنها عیب محسوب نمی‌شود، بلکه لازمه یک عالم از دیدگاه امام علی علیه السلام است. همان‌گونه که خود آن حضرت، که مصداق کامل و أتمّ «عالم» بود،
110 سرمشق از سخنان حضرت علی (ع)، ص: 60
سخنوری بسیار قوی و بی‌نظیر بود. علاوه بر این، «نطق» عالم، باید همچون «نُطق» پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله باشد که «وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوی» «1»