- پیشگفتار 1
- اخلاق در حوزههای علمیّه 1
- چگونه خدا را یاد کنیم؟ 4
- اشاره 4
- 1 آغاز همه کارها به نام خدا 4
- 2 آثار متفاوت عفو و بخشش 5
- 3 آثار مهمّ ذکرها! 6
- 4 آداب خرید و فروش 7
- 5 آرزوهای طولانی! 9
- 6 آری، بهشت را به بها میدهند! 11
- 7 آزادی انسانها 13
- 8 آسیابی در جهنّم! 15
- 9 آفتها! 17
- اشاره 19
- 10 آیا همه جا اکثریّت معیار است؟ 19
- اشاره 20
- پیام این حدیث 20
- 11 احسان و نیکوکاری 20
- آثار احسان و نیکوکاری 21
- 12 اخلاق و گنجهای روزی 22
- 13 ارزششناسان! 24
- 14 ارزش واقعی اعمال 25
- 15 ارکان اصلی توبه 26
- 16 ارکان سهگانه جامعه انسانی 29
- اشاره 30
- 17 أسباب شرف و عزّت آدمی 30
- اقسام تواضع 31
- 18 اعتدال در همه چیز 32
- اشاره 32
- پیام روایت 33
- 19 اغنیای واقعی! 33
- 20 امارت و اسارت! 35
- 21 امنیّت و آرامش در سایه دین 36
- 22 اوّل خودت، سپس دیگران! 37
- اشاره 38
- 23 اهمیّت فوق العاده صبر و شکیبایی 38
- راز اهمیّت صبر 39
- 24 ایمان و عمل، دو دوست همیشگی 40
- 25 با چه کسی مشورت کنیم؟ 42
- 26 بدعت چیست و بدعتگزار کیست؟ 43
- اشاره 43
- پایههای بدعت 44
- انگیزههای بدعت 44
- 27 برترین پیوند و بالاترین شرف 45
- 28 برترین جهاد 46
- 29 بزرگ‌ترین گناهان 47
- 30 بدترین دوستان 49
- 31 به این طریق از ما باش! 50
- 32 بهترین اعمال 52
- 33 بهترین رفیق 54
- 34 بهترین زاد و توشهها 56
- 35 بهترین شیوه بندگی 57
- 36 پنج دستور برای زندگی بهتر 59
- 37 پیآمد آرزوهای طولانی 60
- اشاره 62
- 38 تا زبان اصلاح نشود 62
- رابطه قلب و زبان 63
- 39 تعلیم و تعلّم الزامی است 64
- 40 تفسیری دیگر از تقوی 65
- 41 چراغی از پیش بفرست! 66
- 42 حاصل ازدواج تنبلی و ناتوانی! 68
- 43 حسابرس خود باش! 70
- 44 حُسن عاقبت 71
- 45 حقّ تقوی 72
- 46 حقیقت روزه! 74
- 47 دامهای فریبنده 75
- اشاره 75
- ویژگیهای دام 76
- 48 درهای نیکوکاری 77
- اشاره 77
- اوّل: سخاوت نفس 78
- دوّم: خوش زبانی 79
- سوّم: تحمّل ناملایمات 79
- 49 دنیا و آخرت 79
- 50 دو چیز مایه هلاکت مردم است! 80
- 51 دور افتادگان از رحمت خدا 81
- 52 دیده و دل 83
- 53 رابطه تقوی با زبان! 84
- 54 رابطه شخصیّت و تقوی 85
- 55 راه بازگشت 87
- 56 راه سلامت و عافیت 89
- 57 راه نفوذ شیطان! 91
- 58 راهوارترین مرکب، و بهترین زاد و توشه 92
- 59 روح عبادت 94
- 60 روزه‌داران واقعی! 96
- 61 ریشه فتنهها 97
- 62 زاهد کیست؟ 98
- 63 زهد و شناخت دنیا 100
- 64 زمان، یکی از گواهان روز قیامت! 101
- 65 سخن و سکوت! 103
- 66 سرآمد زندگی! 104
- 67 سرانجام متّقین و گناهکاران 106
- 68 شرکت در مجلس گناه! 107
- 69 شمشیر عقل و پوشش حلم 109
- 70 ضرورت انتخاب الگوها 110
- 71 طعم ایمان! 112
- 72 عشق سوزان، مانع مهمّ شناخت 113
- 73 عقلهای اسیر شهوت! 114
- 74 عقلهای نورانی و چشمهای تیزبین! 116
- 75 علم و یقین 117
- 76 علی از زبان علی علیه السلام 119
- 77 علی از زبان خودش! 120
- 78 عید چه روزی است؟ 123
- 79 غافلان بیخبر! 124
- اشاره 124
- راههای مبارزه با غفلت 125
- 80 غیبت، تلاش عاجزان است! 126
- 81 فرق عاقل و جاهل 127
- 82 فلسفه مهمّ حج 128
- 83 قرآن بهار دلها 130
- 84 قرآن و بینیازی 132
- 85 قلعه تسخیرناپذیر تقوی 134
- 86 قلعه نفوذناپذیر! 136
- 87 قلّه رفیع جود و سخاوت 137
- 88 کمال عفّت و خویشتنداری 139
- 89 گناهان پنهان! 140
- اشاره 142
- 90 لباس تقوی 142
- نقش لباس 143
- 91 مؤمن آینه مؤمن است 144
- 92 مؤمنان واقعی! 146
- اشاره 148
- 93 مجازات شش گروه به خاطر شش خصلت! 148
- 94 محور ارزشی جامعه 150
- نکات سهگانه 150
- 95 مردم سه گروهند! 152
- 96 مشکلات نعمت! 154
- 97 مفاسد بیکاری! 156
- 98 مقام دانشجو و طالب علم 157
- اشاره 157
- فرشتگان برای طالب علم بال و پر میگشایند 158
- علم و دانش راه بهشت است 158
- 99 موادّ امتحانی بزرگان! 159
- استغفار تمام موجودات برای جویندگان علم 159
- 100 میوههای هدایت 161
- 101 نتیجه شناخت 162
- 102 نشانه اصلی دینداری 163
- 103 نشانههای جهل و نادانی 165
- 104 نقش انتظار فرج در زندگی ما 167
- 105 هدف نهایی بعثت 168
- 106 همطراز شهیدان 170
- 107 همه چیز حساب و کتاب دارد! 171
- 108 همه چیز در پرتو اندیشه! 173
- 109 همیشه به ضعفها بیندیشیم 175
- 110 یاد خدا 176
- اشاره 177
- تخلّق به صفات اللَّه 178
60 روزه‌داران واقعی!
قال علی علیه السلام:
«صَوْمُ الْجَسَدِ الْامْساکُ عَنِ الْاغْذِیَةِ بِارادَةٍ وَ اخْتِیارٍ، خَوْفاً مِنَ الْعِقابِ وَ رَغْبَةً فِی الثَّوابِ وَ الْاجْرِ. وَ صَوْمُ النَّفْسِ امْساکُ الْحَواسِّ الْخَمْسِ عَنْ سائِرِ الْمَآثِمِ وَ خُلُوُّ الْقَلْبِ مِنْ جَمیعِ اسْبابِ الشَّرِّ»؛
«روزه جسم پرهیز از خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها (و سایر مفطرات) با میل و اختیار است، و انگیزه این روزه دوری کردن از عذاب‌های الهی و دست یافتن به اجر و ثواب پروردگار است. و روزه روح پرهیز حواسّ پنج‌گانه (نه فقط زبان) از سایر گناهان و خالی کردن قلب و روح از تمام علل و عوامل بدی‌هاست» «1».
شرح و تفسیر
یکی از نعمت‌های بزرگ خداوند متعال ماه مبارک رمضان است، ماهی که انواع برکات در آن وجود دارد. بزرگ‌ترین نعمت خداوند، قرآن مجید، در این ماه نازل شده است؛ نعمتی که عالی‌ترین مائده آسمانی است.
درهای رحمت الهی در این ماه باز، و درهای جهنّم بسته، و شیاطین در غل و زنجیر، و هوای نفس در پرتو این ماه به زنجیر کشیده می‌شود. هر نعمتی شکرانه‌ای دارد و شکرانه این نعمت این است که به فلسفه و أسرار این ماه پی ببریم و به حقیقت روزه دست یابیم.
110 سرمشق از سخنان حضرت علی (ع)، ص: 164
روایت بالا حقیقت روزه را بیان می‌کند. روزه تنها پرهیز از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه روزه آن است که انسان از تمامی گناهان دوری و اجتناب کند. اگر انسان یک ماه از گناهان دوری کند و این کار را در طول ماه مبارک رمضان تمرین نماید، این مسأله (دوری از گناه) کم‌کم به «حالت» و سپس به «عادت» و سرانجام به «ملکه» تبدیل می‌شود و برای سراسر سال مؤثّر و مفید خواهد بود. بنابراین کسانی که تنها لب از خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها می‌بندند و به انواع گناهان حتّی با زبان روزه مبتلا می‌شوند حقیقت روزه را درک نکرده‌اند.
حضرت علی علیه السلام در روایت جالب دیگری حقیقت روزه را بالاتر از این مسأله عنوان می‌کند. در این روایت می‌خوانیم: «صِیامُ الْقَلْبِ عَنِ الْفِکْرِ فیِ الْآثامِ افْضَلُ مِنْ صیامِ الْبَطْنِ مِن الطَّعامِ «1»؛ یعنی روزه‌دار باید به جایی برسد که نه تنها از مفطرات روزه خودداری کند و مرتکب گناهان نشود، بلکه فکر گناه هم نکند!.