تدبر درقرآن شامل زمینه‌ها، کلیدها، اصول .. صفحه 113

اصل نهم: كليدها و شيـوه‌هاي تـدبّـر(4)

تدبّر در قرآن، نيازمند كليدها و شيوه‌هاي خاص خويش مي‌باشد كه بــايــد آن‌ها را تحصيل نمــود و به آن‌ها آگــاهي يــافــت، اين كه اين كليــدها كــدامنــد و شيــوه‌ها چه هستنــد و از چه منبــع يا منــابعي به‌دست مي‌آينــد، بايد مورد توجه و تحقيق جـدي متدبّر قرآن قرار گيرد.

1- 82 / نساء .
2- نهج، خ 133 .
3- جهت توضيح بيشتر به كتاب تدبّر در قرآن تأليف ولي اللّه نقي‌پور فر، صفحه 312 تا 327 مــــراجعــه كنيــــد .
4- مقصود ازاين اصل، بيان كليدها و شيوه‌هانيست، بلكه توجه به آن‌ها موردنظر است ؛ درمورد اصل بعد نيز توجه به فراگيري و آگاهي به آفات تدبّر است نه اين كه آن آفت‌ها در ايــن بحـــــث بــه تفصيــل مطــــرح گـــردد .

(116) مثال‌هاي زيباي قرآني

عدم جدي گرفتن اين كليدها و شيوه‌ها و يا عدم تحقيق جدي در بررسي كليدها و شيوه‌هاي معتبر، بلبشوي عظيمي را در فهم قرآن در طول تاريخ اسلام پديد آورده است و عملاً آثاري كه مورد انتظار از فهم و تدبّر در قرآن بود حاصل نگشته است، بلكه انحرافات و انشعابات فراواني را در ميان مسلمين به وجود آورده است: جماعتي منبع فهم قرآن را صرفا نقلياتي مي‌دانند كه از پيامبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله و صحابه و حتي تابعين مطرح گشته است و گروهي ديگر عقل را نيز ضميمه كــرده‌انــد كه دامنه‌اش، حتــي خـوش‌آينــدها و سليقــه‌هاي شخصــي را نيــز دربــرمي‌گيــرد.

در اين ميان، عده‌اي ديگر ظواهر قرآن را به كناري نهاده، رو به باطن قرآن آوردند و رأي و نظرهاي بدون استناد صحيح فراواني را عرضه كردند و فتنه فهم غلط از قرآن را هرچه بيشتر دامن زدند و عده‌اي هم بودند كه علوم‌تجربي را معيار قرارداد در سوق دادن آيات به سوي آن علوم، تلاش‌ها به خرج دادند.

در اين اوضاع بحراني، گروهي ديگر قدعلم كرده، هرچه خلاف ظواهر قرآن است، انكار نمودند و به تكفير ديگران پرداختند ؛ طائفه‌اي نيز در برابر همه اين‌ها قد علم كرده، تدبّر در قرآن را ممنوع كرده، آن را صرفا به معصومين اختصاص دادند و به ناچار همچون «ظاهريه» و اصحاب حديث، به هر آنچه كه در كتب اربعه و يا بالاتر در كتب شيعه به ائمه عليهم‌السلام منتسب است، وسيله فهم قرآن قلمداد نمودند و عقل را محكوم كرده، اجتهاد را منتفي دانستند ؛ و در اين اواخر نيز گروهي تازه به دوران