تدبر درقرآن شامل زمینه‌ها، کلیدها، اصول .. صفحه 123

نيز از نظم و چينش خاصي برخوردار مي‌باشد كه با هدف درمان فكر و روح بشــر و هــدايــت و ارشــاد آن‌هــا به قلّه‌هاي كمال انسانيّت، همــاهنگ گــرديــده است، از اين رو، «تـرتيــل قــرآن»:

«نظم و چينش خاص آيات، هماهنگ با تأمين نيازهاي فكري ـ روحي بشر، با اهداف درمان فكر و ثبات بخشي به قلب مؤمنين و هدايت و ارشاد آن‌ها به قله‌هاي كمال بشري» خواهد بود. اين معني از «ترتيل» به خداوند منسوب مي‌باشد: «كَذلِكَ لِنُثَبِّتَ بِه فُؤادَكَ وَ رَتَّلْناهُ تَرتيلاً»(1)؛ (بدينسان قرآن را يكباره فرو نفرستاديم به اين دليل كه از اين راه، دل پر التهاب تو را ثبات بخشيم و ـ دليل ديگر اين كه ـ آن را ما به نحو خاصي، چيده و نظام بخشيده‌ايم).

از آن جا كه قرآن با روح بشر، سر و كار دارد، اين «چينش و انتظام» هم در بخش «الفاظ قرآن» و هم در حوزه «محتوا و معاني آيات» مطرح است كه هم زيبايي ظاهر و هم عمق باطن را گوياست. (2)

و در واقع، بخش الفاظ، انتظامش، مقدمه‌اي است براي ورود به حوزه معاني قرآن تا كه با توجه به چينش و نظام خاص معاني آيات، به ژرف‌انديشي و بررسي نتايج و آثار پيام قرآن بپردازيم.

با اين توضيحات، معنايي كه «راغب» در «مفردات خويش» براي ترتيل آورده است نه با معني باب مجرد آن هماهنگ است و نه با كاربرد واژه در قرآن، سازگاري دارد: «الرَّتَلُ: اتِّساقُ الشَيْ‌ءِ وَ انتظامُهُ عَلَي استِقامَةٍ يُقالُ رِجُلٌ رَتَلُ الاَسْنانِ». «التَّرْتيلُ: ارْسالَ الكَلِمَةِ مِنَ الْفَمِ بِسُهُولَةٍ وَ

فرق «قرائت، تلاوت و ترتيل» (127)

اسْتِقامَةٍ قالَ تَعالي «وَ رَتِّلِ الْقُرآنَ تَرتيلاً، وَ رَتَّلناهُ تَرتيلاً» (ترتيل: فرستادن و خارج نمودن كلمه از دهان با سهولت و به شيوه صحيح مي‌باشد. چرا كه خداي تعالي مي‌فرمايد: وَ رَتِّلِ الْقُرآنَ...). اين معني و اين استشهــاد، هــر دو نـاقـص مي‌بـاشـد كه در ادامــه توضيح خواهيم داد.

معني «مفردات» به بخشي از معني ترتيل آن هم جزء مقدمي آن نظر دارد، حال آن كه عمده، بخش معني قرآن مي‌بــاشــد كه بــه غفلـت سپرده شده است.