تدبر درقرآن شامل زمینه‌ها، کلیدها، اصول .. صفحه 18

آيه چهارم: كسب رحمت الهي بر اثر «استماع و انصــات»، فرع بر درك معاني قرآن براي مستمع و قاري قرآن است.

تحليـــل احــاديــث

در اين احــاديث، غنــاي معنــوي، كســب حكمــت الهـي، تكلّم با خداوند، حصول پيروي و مخاطب نهي قرآن واقــع شــدن، همــه از «قرائت» به دست مي‌آيد و از تلفـظ بــدون درك معــاني، حصول آن مقــاصــد امكــان نـدارد.

احاديث فراوان راجع به ثواب قرائت سوره‌ها، احاديث تعيين درجات بهشت با ميزان قرائت قرآن و احاديث ديگر، همه به درك معاني قرآن و بالاتر، عمل به قرآن نظر دارند. علاوه بر موارد فوق، آيات فراواني كه دستــور به تدبّر، تفكّر، تعقّل، فقه و فهم آيات و... مي‌دهند به همراه احاديثي كه پاداش اعمال را منوط به ميزان معرفت، عمل و تعقّل آن مي‌كنند، اين مفهوم تأكيد بر «قرائت» (مطالعه در حدّ درك معاني تحت‌اللفظي آيات) را دارد.

پس از توضيحات فوق، روشن مي‌شود كه دستور قرائت قرآن، براي مؤمنان در سوره مزّمّل به معني خواندن آيات در حدّ درك ظاهري از قرآن (در حدّ درك عرف عرب زبان) است و تلفّظ آيات، مقدمه «قرائت» است، نه به معني قرائت است. همان‌گونه كه نگاه به قرآن، همراه داشتن قرآن و از رو خواندن قرآن و... عبادت به‌حساب‌مي‌آيدوثواب‌اخروي دارد؛ تلفظ آيات نيزداراي ثواب و اجر معنوي‌است.

تحليل احاديث (19)

مقدار و نحوه قرائت قرآن

در آيه قرائت، مؤمنان موظّفند به قدر آنچه ميسّر است قرآن بخوانند:

«...فَاقْرَؤُا مـا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ»(1) اين «مقدار ميسّر» هم نظر به كميّت، كيفيــت و زمــان آيـات دارد.

در احاديث، حداقل قرآن براي مؤمنان در يك شبانه روز ده آيه است: «مَنْ قَرَأَ عَشَرَ آياتٍ في لَيْلَةٍ لَمْ يَكْتَبْ مِنَ الْغافِلينَ» (2)، نشان مي‌دهد كه ده آيه در هر شب، حداقل مقدار قرائت است و كمتر از آن از وجود مؤمن غفلت نمي‌كند. حداقل كيفيت ميسور در قرائت از نظر علمي، درك تحت‌اللفظي معاني آيات است و مرتبه اوّل درك معاني قرآن مي‌باشد و از نظر روحي اقل مراتب خشوع قلب و صفاي باطن در پي دارد. در تفسير آيه قرائت، از امام رضا عليه‌السلام وارد شده است: «ما تَيَسَّرَ لَكُمْ مِنْ خُشُوعِ الْقَلْبِ وَ صَفاءِ السِّرِّ» (3)، مقصود از «ما تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ»، آنچه كه از خشـوع قلـب و صفـاي بـاطـن براي شما ميسّر است مي‌باشد.