تدبر درقرآن شامل زمینه‌ها، کلیدها، اصول .. صفحه 42

«اِنْ مِنْ شَــيْ‌ءٍ اِلاّ يُسَبِّـحُ بِحَمْـدِه وَ لكِــنْ لا تَفْقَهُـونَ تَسْبيحَهُـمْ»(2)

«تفقّه» فقه است كه بــا تــلاش و كــوشش بسيار، همراه است: «فَلَوْلا نَفَرَ مِنْ كُــلِّ فِــرْقَــةٍ مِنْهُــمْ طــائِفَــــةٌ لِيَتَفَقَّهُـوا فِــي الــدّيــــنِ»(3).

اين مفهوم، فقط در همين آيه، در حوزه تماميّت دين به كار رفته است كه احاطه به مجموعه، عقايد، اخلاق و احكام كاري است كه رنج‌هاي اجتهادي بسيـــاري را طلــب مي‌كنــد و فقيـــه در ديــن كســي اســت كـــه اين جــامعيّت علمــــي را از راه تفقّـــه به دســـت آورده بـــاشد.

1- ارائــه مثــال‌ها از حوصله اين مقـاله خـارج است و بحثـي مستقـل مي‌طلبد.
2- 44 / اسراء .
3- 122 / توبه .

عقــل (43)

فهـــــــم

«فهم» درك حقيقت امور است كه با الهام الهي و يا به وسيله عقل رحماني براي‌انسان حاصل‌مي‌شود: «فَفَهَّمْناهاسُلَيْمنَ‌وَكُلّااتَيْناحُكْما وَ عِلْما»(1). فهم احسن حكم‌موردقضاوت‌داوود عليه‌السلام و سليمان عليه‌السلام راخداوند به‌سليمان عليه‌السلام الهام فرمود: «فَهْما لِمَنْ عَقَلَ وَ لُبّا تَدَبَّرَ» (2) ؛ اسلام مورد فهم است براي كسي كه تعقل مي‌كند و مايه درك حقيقت است براي كسي كه تدبّر كند.

علـــــــم