تدبر درقرآن شامل زمینه‌ها، کلیدها، اصول .. صفحه 79

كليدهاي علمي (81)

بررسي واقع گشته است، حال آن كه اين حوزه صرفا هشت درصد آيات قرآن را شامل مي‌شود (حدود 500 آيه) ؛ و بقيه قرآن كه شامل معارف، عقايد، تربيت و اخلاق و غيره مي‌باشد از حوزه استنباط به دور مانده است، از اين رو، تحقيق در ابزار خاص استنباط آن‌ها، علاوه بر اصول ضروري معمول در حوزه احكام عملي، به غفلت سپرده شده، كاري جدّي در آن‌ها صورت نگرفته است، در حالي كه «فقه دين و فقه قرآن و حديث» به اصولي فراتر از اصول معهود، نيازمند مي‌باشد، چنان كه در بحث منطق گذشت، تدبّر در «اصول اعتقادات» امري تعقلي بوده، خود اين تعقل، به تفكر و به روش‌هاي صحيح تفكر و تعقل نيازمند مي‌باشد كه در جريان دعوت انبياء به آن‌ها اشاره شده است ؛ آنان با تكيه بر حضوريات و فطريات مردم، با طرح سؤال‌هاي اساسي زندگي، بر فضاي غفلت‌زا و عقول راكدشان، هجوم آورده، آنان را به انديشيدن در حقيقت خود و جهان، دنيا و آخرت، وادار مي‌نمودند: «اَتُتْرَكُونَ في ما ههُنا امِنينَ . في جَنّاتٍ وَ عُيُونٍ . وَ زُرُوعٍ وَ نَخْلٍ طَلْعُها هَضيمٌ» (1) ؛ (آيا در اين دنيا در حال امنيت رها مي‌شود؟ در باغ‌ها و چشمه‌سارها و زراعت‌ها و نخلي كه شكوفه‌اش با لطافت است و از كوه‌ها خانه‌هايي به سرگرمي مي‌تراشيد؟)

«اَيَحْسَبُ الاِْنْسانُ اَنْ يُتْرَكَ سُدًي. اَلَمْ يَكُ نُطْفَةً مِنْ مَنِيٍّ يُمْني. ثُمَّ كانَ عَلَقَةً فَخَلَقَ فَسَويّ. فَجَعَلَ مِنْهُ الزَّوْجَيْنِ الذَّكَرَ وَ الاُْنْثي. اَلَيْـسَ ذلِكَ بِقـادِرٍ عَلي اَنْ يُحْيِيَ الْمَوْتي»(2) ؛ (آيا انسان خيال مي‌كند كه بيهوده، رها

(82) مثال‌هاي زيباي قرآني

مي‌شود؟ مگر نطفه‌اي نبود كه از آب گنديده‌اي پديد آمد سپس علقه‌اي شد پس خدا او را آفريد پس هماهنگ نمود پس از آن، دو زوج، زن و مرد را پـديـد آورد؟ آيا چنان كسي توان آن را ندارد كه مردگان را زنـده كنـد؟) .

رسالت «تفقه در دين» در وسعت حوزه‌هاي شناخت، معارف، عقايد و نظامات و احكام اسلامي، ضرورت ارائه طرحي كلي و جامع و مستند از اسلام را مطرح مي‌نمايد ؛ طرحي كه همه حوزه‌ها را دربرگيرد و ترتيب منطقي آن‌ها و ارتباط منسجم‌شان را توضيح دهد و در پي آن سير منطقي و مستنــد مبــاحـث هـر يـك از حوزه‌ها، از شـروع تا ختـم را ارائه نمايد.

11/1 ـ علم اصول فقه

«اصول فقه» همان اصول مصطلحي است كه در حوزه‌هاي علميه تدريس مي‌شـــود و در خـــدمت همــه حوزه‌ها، خصوصا فقه احكام قـرار دارد كه در ابتـداي بحث قبل به آن اشـــاره شد.