تدبر درقرآن شامل زمینه‌ها، کلیدها، اصول .. صفحه 83

قرآن كريم خود در آيات بسياري، تأكيد بر سير در زمين جهت تحقيق و بررسي در چگونگي سرنوشت اقوام بشري دارد تا حقيقت دعوت قرآن و بطلان عقايد و رفتار منكرين اسلام روشن گردد: «اَوَ لَمْ يَسيروُا فِي الاَْرْضِ فَيَنْظُروُا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كانُوا اَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ اَثاروُا الاَْرْضَ وَ عَمَروُها اَكْثَرَ مِمّا عَمَروُها وَ جاءَتْهُمْ‌رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا اَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ»(2) ؛ (و چرا در زمين سير نكردند پس به دقّت بنگرند، سرنوشت كساني كه قبل از آن‌ها ـ مشركين ـ

1- تفاوت «قصص قرآن»، با منابع مشابه بشري، بحث مفصّلي را مي‌طلبد كه به اميد خــــدا در رســــالــه ديگــــري كــه در دســـت اقـــدام اســـت، خــواهــد آمـــد .
2- 9 / روم .

(88) مثال‌هاي زيباي قرآني

بودند، چگونه شد؟ آنان از نظر قدرت از ايشان شديدتر بودند و زمين را زيــر و رو كــردنــد و آن را آباد نمودند بيش از آنچه كه ايشان آن را آباد كردند و رســولان آن‌هــا روشنگــري‌ها را آوردند، پس هرگز خدا چنيــن نيســت كــه بــه ايشــان ستــم نمــايــد وليكــن آنــان خــود، بــه خود ستــم روا مي‌داشتنـد).

15/1 ـ علم تاريخ و فلسفه آن

«علم تاريخ»، از روش‌ها و معيارهاي تحقيق و بررسي حوادث گذشته سخن مي‌گويد و در پي آن به تحقيق و بررسي جهت كشف قوانين حاكم بر پيدايش و رشد و اعتلاء و انحطاط جوامع بشر مي‌پردازد (1) كه به كمك آن مي‌توان، حوادث آينده جوامع بشري را با توجه به سير حوادث در حال حاضر پيش‌بيني نمود و يا اين كه با توجه به قوانين اعتلاء و سقوط جوامع و عوامل پديدآورنده آن، مسير حركت جوامع بشري را به سمت اهـداف مورد نظـر كشاند.

«فلسفه تاريخ» به نگــرش كلي جــريان حوادث و سير جوامع بشري و قوانين حاكم بر آن، توجه دارد و ديگـــر آن كــه مــراحــل كلي سير جوامع و سرنوشت نهايي جوامع بشري را توضيح مي‌دهد و در واقع به

1- اين تعريف تلفيقي است از دو نظر كه يكي به «روش‌هاي تحقيق» نظر دارد و ديگري به «كشف قوانين»، تعريف دوم با «علم تاريخ» تناسب بيشتري دارد چرا كه روش‌هاي تحقيــق در علــوم، به طـور كلـي در «علـم متـدلـوژي يا روش‌شناسي» بحث مي‌گــردد .

كليدهاي علمي (89)