تدبر درقرآن شامل زمینه‌ها، کلیدها، اصول .. صفحه 84

نوعي پيش‌گويي مي‌پردازد (1) كه از نوع نگرش و اعتقاد افراد و مكاتب ناشي مي‌شود هم‌چنان كه، حكومت جهاني حضرت مهدي عليه‌السلام حكايت‌گر پيش‌بيني اسلام، نسبت به آينده مي‌باشد. با اين توجه، ضرورت آگــاهي از تــاريــخ نقلــي و تحليلي و هم‌چنين علم تاريخ و فلسفه آن، بستر مساعدي براي فهم و تــدبّر در آيــات را پديد مي‌آورد كه به هيچ‌وجه مفسّرازآن بي‌نيازنمي‌باشد.

در آيه گذشته «اَفَلَم يَسيرُوا» به روش برخورد با حوادث تاريخي (فكري يا بصري)، «في الارضِ» به وسعت سير و مطالعه، «فَانظُرُوا» به روش تحقيق و كيفيت تحقيق، «كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ» به نتايج تحقيق و قوانين حاكم بر سرنوشت اقوام نظردارد،كه درآيات بي‌شماري اين نكات را تكرار مي‌نمــايــد (2) و در جريان بيان حوادث عملاً آن‌ها را

1- اين تعريف تلفيقي از دو نظر است كه يكي «فلسفه تاريخ» را نوعي علم مي‌شمارد كه قدرت «كشف قوانين و پيش‌بيني آينده» را دارد و ديگري آن را به علت عدم تكرار پذيري كل جهان، خارج از علم و مبتني بر نگرش فلسفي و اعتقادي مي‌شمارد كه اگر به علم غيب مسلح باشد، مي‌تواند حوادث و سرنوشت جهن را «پيش‌گويي» و نه «پيش‌بيني»، نمايد و الا صرف يك عقيده شخصي يا گروهي بدون دليل خواهد بود. براي توضيح بيشتر رجوع كنيد: «جامع و تاريخ» و «فلسفه تاريخ» شهيد مطهري، «جامعه و تاريخ در قرآن» آقاي مصباح يزدي و «فلسفه تاريخ» دكتر سروش .
2- ر.ك:(109/يوسف، 46/حج، 44/فاطر، 21و82/غافر، 10/محمد) اين آيات نوعي گله و شكايت‌درعدم‌تحقيق درتاريخ‌راباخود دارد. آيات ديگر: (137 / آل‌عمران) 11 / انعام، 36 / نحل، 42 / روم) تشويق به تحقيق را به همراه دارد و آيه 20 عنكبوت، تحقيق در ابتداي خلقت را تشويق مي‌نمايد .

(90) مثال‌هاي زيباي قرآني

بـه كــار مي‌گيرد. (1)

اصطلاح «قِصّة» در فرهنگ قرآن، «پي‌جويي‌و تحليل و بررسي حوادث مهم تاريخ انبياء براساس بينش الهي» مي‌باشد كه هدف از آن «عبرت و درس گــرفتــن از حــوادث، براي زندگي جاري خود، و تــذكــر و بيــداري، و تحـــوّل و تثبيت دل مـؤمنين مي‌بــاشــد» .(2)

16/1 ـ تاريخ علوم

تاريخ علوم، به‌طوركلي و علوم انساني و علوم پايه آن بالخصوص (3) چشم‌انداز روشني از جريان سير و تحول يك علم را در برابر محقق مي‌گشايد و نكات پنهان بسياري را در حوزه آن علم، آشكار مي‌نمايد كه در درك مسايل موجود علم و روابط ميان آن‌ها و اهداف و ريشه‌هاي مسـايـل و علــل پيــدايش آن‌هــا، بسيار مفيد مي‌باشد.

از اين رو مطــالعـــه «تاريخ فلسفه، كلام، عرفان، فقه و اصول منطق و متــدلــوژي روانشنــاســي و جــامعــه‌شنــاسي و اقتصاد و سياست و حقـــوق و اخـــلاق»، ضــرورت دارد كــه در واقــع شنــاسنــامــه كلــي آن‌هــا را بــــرايمــــان روشـــن مي‌گــردانـــد.

1- سيري گذرا در قصص قرآن اين معني را به خوبي نشان مي‌دهد .
2- ر.ك: (111 / يــوســف، 26 / نـــازعــات، 120 / هــــود) .
3- منطق و رياضيات جزء علوم پايه و خادم علوم به شمار مي‌آيند كه درهمه علوم، كــاربـــــرد دارنــــــد .