پژوهشی در علوم قرآن صفحه 41

سلمی , زر بن حبیش و ابو عمرو شیبانی و راویانی که قرائت ایشان را نقل می کنند عبارتند از : حفص سلیمان اسدی که معروفترین و از همه بیشتر مورد اعتماد است و دیگری شعبه بن عباس معروف به ابوبکر.

در کتاب های رجالی شیعه نام و نشانی از عاصم یافت نشد لیکن بر اساس نقل البیان ,رجالیون اهل سنت وی را توصیف می کنند ((276)) اما راویان ایشان آنچه مورد توجه است حفص است نه ابو بکر و حفص در کتاب های رجالی شیعه توثیق نشده است واگر سخنانی که به عنوان کذاب و جاعل حدیث که برخی عنوان می کنند ((277)) درمورد ایشان ثابت نشود حداقل این است که امامی مجهول الحال است و به روایت اونمی توان در فقه اعتماد نمود در عین حال عاصم چون با یک واسطه به زمان علی بن ابی طالب (ع ) متصل می شود و اهل کوفه بوده است و به لحاظ دقتی که داشته , قرائت وی دراکثر موارد, منطبق با قرائت عموم می باشد و به فرمایش زیبای برخی ((نسبت )) در این مورد معکوس است , ((278)) ملاک قرائت متواتر است نه قرائت فرد در بین قرا سبع ,عاصم چنین ویژگی را دارد که همراه با قرائت عمومی می باشد و جز در موارد بسیاراندک از قرائت متواتر فاصله نگرفته است و با بررسی که از نقل اختلاف قرائت های تفسیر شریف مجمع البیان انجام گرفت به دو مورد برخورد شد که قرائت عاصم به روایت حفص با قرائت متواتر فرق دارد, یکی در آیه 18 انفال :((ذلک بان اللّه موهن کیدالکافرین ))

که قرائت متواتر کسره کید (کید الکافرین ) است قرائت منسوب به عاصم نصب کید (کید الکافرین ) است ((279)) دوم آنه 33 احزاب که قرائت متواتر ((قرن فی بیوتکن )) به فتح قاف در صورتی که قرائت منسوب به عاصم به روایت حفص به کسرقاف است (قرن ) البته نقل دیگر از عاصم در همین مورد همان قرائت عمومی است ((280)) این ویژگی مهم قرائت عاصم است که از برکت پیروی از اهل بیت علی بن ابی طالب (ع ) نصیب عاصم شده است . این نکته نیز ممکن است نیاز به توضیح داشته باشد که در روایت موثق از امام صادق (ع ) این چنین آمده بود که ما بر قرائت ابی هستیم ((281)) قرائت ابی هم به عنوان فرد خصوصیت ندارد, بلکه چون منطبق با قرائت متواتر بوده است , که قرائت اصلی قرآن است به این جهت می فرماید مابر طبق قرائت او هستیم و ائمه (ع ) هم که قرائت آنها اعتبار دارد به همین جهت که به لحاظ آگاهی به حقیقت قرآن همراه با قرائت متواتر بوده اند.

ملاک صحت قرائت

نتیجه مهم بحث این است که تنها ملاک صحت قرائت یک چیز است و آن تواترقرائت است گر چه برخی ملاک های متعدد عنوان نموده اند, مانند موافقت با قرائت عمومی , موافقت با افصح در زبان عربی , عدم مخالفت با دلیل و برهان قطعی ((282)) ازمطالب گذشته به دست آمد آنچه ملاک صحت قرائت است , همان موافقت با قرائت عمومی و متواتر می باشد البته وقتی قرائت اصلی قرآن احراز شد , مطابق افصح نیزخواهد بود و

هیچ دلیل قطعی هم با آن منافاتی نخواهد داشت در سراسر کتاب های روایی هم روایت صحیحی وجود ندارد که با قرائت متواتر مخالفت کند, گرچه اگروجود هم داشت نمی توانست با تواتر معارضه کند, لیکن چنین چیزی وجود ندارد نتیجه اینکه :در تمام موارد اختلاف قرائت تنها می توان به قرائت اصلی , قرائت نمود, در مثل مالک یوم الدین , ملک یوم الین , جایز نیست در مثل حتی یطهرن , حتی یطهرن صحیح نیست و همچنین در سایر موارد اختلاف قرائت .

مروری به آنچه گذشته

در مرحله اول این بخش استدلال شد که قرآن که یک مرتبه تلفظ و نازل شده است ,بیش از یک اعراب پذیرا نیست یک اعراب جز حقیقت قرآن است , قرائت های متفاوت از قرآن یک پدیده عارضی است و از عصر رسول اللّه (ص ) شروع شده است که هم برهان عقلی و هم راوایات رسیده از رسول اللّه (ص ) و ائمه (ع ) آنها را رد می کند این قرائت ها همواره در حاشیه بوده اند و هیچ گاه به قرائت متواتر قرآن ضربه وارد نکردند. در مرحله دوم این بخش این نکته به اثبات رسید که تواتر قرآن ملازم با تواتر یک قرائت نیز هست لذا پذیرش تواتر قرآن پذیرش تواتر یک قرائت هم می باشد و این قرائت همان قرائت عموم مسلمانان است که از ابتدای نزول قرآن متداول بوده است ونیز به این نکته اشاره شد قرائت های دیگر بر طبق نظر فقهای شیعه خارج از حقیقت قرآن هستند و بر خلاف قاعده می باشند گر چه به لحاظ برخی ادله , فقهای شیعه

قرائت های گوناگون را جایز می دانند و اشاره شد که ادله این گروه از فقها نیز مخدوش است اما فقهااهل سنت قرائت های گوناگون را قرآن می پندارند که اساس و مبنای آنها مخدوش می باشد و در نهایت ویژگی قرائت عاصم اشاره شد که منطبق با قرائت عمومی می باشدبررسی شد که ملاک صحت قرائت تنها یک چیز است و آن تواتر قرائت می باشد و درپایان ضمن احترام به همه فقها وسنگرداران عرصه فقه و فقاهت و معتبر و حجت بودن فتوای آنان بر مقلدهایشان , بر این نکته تاکید می شود که تنها یک قرائت در قرآن صحیح می باشد ((واللّه سبحانه هو العالم )).

محکم و متشابه