پژوهشی در علوم قرآن صفحه 55

اعجاز و سحر

در بخش های قبلی به این نکته اشاره شد که سحر و اعجاز هر دو تاثیر درعلت هاست و نیز به این مطلب توجه شد که هیچ کدام از این دو منافات با توحید ندارندو تاثیر هر دو باذن اللّه است در عین حال سحر با اعجاز از جهاتی تفاوت عمده دارندسحر راه و روش ویژه دارد که با پیمودن آن روش ساحر موفق به انجام سحر است بیرون از دایره روش , سحر او تاثیر نمی گذارد که این روش قابل تعلیم و تعلم است امااعجاز هیچ گونه محدودیت ندارد با اذن خدای سبحان در هر موردی که صلاح باشداعجاز تحقق می یابد و قابل یادگیری نیست و نیز اعجاز سبب غالب است و هیچ گاه مغلوب عوامل دیگر قرار نمی گیرد اما سحر چه بسا مغلوب واقع شده و عامل دیگری مانع تاثیر ساحر شود ولو روش خاص خود را به کار گرفته باشد. افزون بر اینها تاثیر سحر در محدوده تصور و خیال انسان است نه واقعیات خارجی ساحر با ورد و اعمال مخصوص خود تو هماتی در خیال طرف پدید می آورد, به طوری که واقع را خلاف تصور می کند طناب آرام روی زمین را مار در حرکت می پنداردوخ ص وصخم ل امعا که نوعی تصرف درخیال وچشم بندی است :(فلماالقواسحروااعین الناس واسترهبوهم )((355)),((هنگامی که ساحران ابزار خود را افکندند چشمان مردم را

سحر کردند و مردم راشدید ترساندند)). (فاذا حبالهم وعصیهم یخیل الیه من سحرهم انها تسعی )((356)), ((وقتی طناب هاو عصاهای خود را انداختند باعث تاثیر در خیال شدند که رسنها و چوبها با سرعت در حرکت اند)). اما محدوده تاثیر اعجاز واقعیت خارج است , یعنی در خارج عصا واقعا تبدیل به اژدها می شود:(فالقی عصاه فاذا هی ثعبان مبین )((357)), ((موسی وقتی عصا را افکندناگهان اژدهایی آشکار شد)). (فالقی موسی عصاه فاذا هی تلقف ما یافکون )((358)), ((هنگامی که موسی عصای خود را انداخت همه سحر آنها را بلعید)), این فرقها تنها فرق اعجاز با سحر نیست بلکه نوع علوم غریبه این تفاوت ها را با اعجاز دارند.

ابعاد اعجاز قرآن

توضیحات

زیبایی قرآن آن چنان ابعاد گوناگون دارد که نمی توان آن را در چند محور خلاصه نمود, هم از لحاظ لفظ نمی توان معیارها را محدود کرد و هم از جهت محتوا نمی توان حد مرزی تعیین کرد, زیرا راز و رمز زیبایی در چند محور خلاصه نمی شود و انسان هم به همه آنها واقف نشده است و هنوز رازهای فراوانی نهفته است , هم از لحاظ زیبا سخن بودن و هم از لحاظ سخن زیبا بودن زیباییهای قرآن نهایت ندارد به فرمایش علی (ع )قرآن ناطق : قرآن دریایی است که به قعر آن را نتوان رسید:((بحرا لا یدرک قعره ((359)) زیبایی قرآن را به دو بخش می توان تقسیم نمود یکی زیبایی ظاهر سخن که از آن به زیباسخن یاد کردیم دیگری زیبایی محتوای سخن که از آن به سخن زیبا نام بردیم البته هر دو بخش در قرآن آن چنان توامان هستند

که امکان تفکیک آنها میسر نیست ,لیکن می شود در یک بخش عمده نظر به زیبایی های ظاهر معطوف گردد, در بخش دیگر به زیبایی های محتوا بیشتر مورد توجه قرار بگیرد گر چه سراسر قرآن هم زیباسخن و هم سخن زیباست . بنابراین به بررسی دو بخش ((زیبا سخن )) و ((سخن زیبا)) می پردازیم برای رعایت اختصار محورهای اصلی دو بخش اکتفا می شود بعون اللّه تبارک وتعالی .

بخش اول :(زیبا سخن )

توضیحات

محورهای اصلی زیبایی سخن ((360)) را به سه بخش می توان تقسیم نمود:.