پژوهشی در علوم قرآن صفحه 60

نمونه های دیگر

درون خانواده محل آشکار شدن اسرار است دو همسر به لحاظ تماس نزدیک و مستمری که با هم دارند از اسرار و عیوب یکدیگر کاملا آگاه می شوند, کمترکسی است که بتواند سر خود را از همسرش پنهان کند لذا می توان گفت خانواده محل تبلی السرائر است , این از یک طرف از سوی دیگر فاش شدن اسرار و عیوب موجب بی آبرویی و ضربه زدن به نهاد مقدس خانواده می باشد, قوام زندگی به آبرو وشخصیت و کرامت خانواده است و خانواده بی آبرو زنده نیست , از مرده مرده تر است ازجانب سوم می دانیم که اسلام بیش از هر مکتبی در تحکیم و حفظ بنیاد خانواده جدی است , حال چنین مکتبی که خواهان پیوند پایدار بین دو همسر است و بذر الفت وصمیمیت و صفا و محبت در زمین این نهاد ارزشمند می پاشد, با این مشکل چگونه برخورد می کند که برملا شدن اسرار در محیط خانواده هیچ خللی در اساس وارد نکند وموجب اضطراب نشود. قرآن برای مقابله با این خطر دو همسر را پوشش یکدیگر قرار داده است و با دوجمله کوتاه و زیبا و عمیق یک نکته اساسی را گوشزد کرده است که وقتی اسرار و عیوب فاش شد, نباید از درون خانواده به بیرون نفوذ کند آن چه موجب ضربه و چه بسا به عنوان خطر بنیان خانواده را تهدید می کند, فاش شدن اسرار به بیرون خانواده و اطلاع دیگران ولو اقوام و خویشاوندان و بیگانگان از درون زندگی دیگری است که در اثروسوسه های

شیطان و مطرح کردن مسایل دیگران موجب بی آبرویی شده و در نهایت چه بسا زمینه دخالت بی جا در زندگی دیگران را فراهم آورد قرآن به طرز زیبا و عمیق بااین خطر مقابله نموده است که می فرماید:(هن لباس لکم وانتم لباس لهن )((407)),((همسران شما لباس و پوشش شما هستند و شما نیز پوشش آنانید)). نقش لباس پوشاندن عیوب و اسرار بدن است , نقش لباس حفظ کرامت و آبروی انسان است , اما لباس در جایی کاربرد دارد که بدنی در کار باشد کاربرد لباس در موردحفظ اسرار و عیوب خانواده کاملا بیگانه است هیچ گونه ارتباطی بین این دو وجودنارد لیکن با استعاره گرفتن لفظ لباس و کاربرد آن در ستر عیوب و اسرار خانواده نقش عمیق را ایفا نموده است زیرا دو همسر را همانند لباسی که سراسر بدن را بپوشاند و تمام عیوب و اسرار را حفظ کند قلمداد نموده است جمله از لحاظ عمق بی نظیر است وبی سابقه و نیز از لحاظ حسن ظاهر با این ایجاز و زیبایی بی نظیر است این تعبیر کوتاه چه وسعتی از معنا را در بر گرفته است و چه ابعادی از مشکلات خانوادگی را حل کرده است و با چه خطرهایی که از این روزنه خانواده را تهدید می کند مقابله نموده است . جریان طلب فرزند نمودن حضرت زکریا (ع ) در شرایطی اتفاق افتاد که خودحضرت تمام زمینه های ناامیدی را مشاهده می کرد زیرا از یک طرف خود حضرت دردوران کهن سالی به سر می برد,از سوی دیگر همسر او, در جوانی عقیم و نازا بود تا چه

رسد به دوران کهولت زکریا(ع ) با مشاهده کرامات پاکی مریم (ع ) علاقه شدید به داشتن چنین فرزندی پیدا می کند پیامبر خدا که در واپسین روزهای عمر خودش قرار دارد وبرف پیری بر سر و صورتش نشسته است , با آن شرایط خانوادگی به ظاهر مایوس کنندلیکن امیدوار و واثق به رحمت الهی شرح حال خود را به خدا عرضه می کند و تقاضای فرزند می نماید خدای سبحان این حقیقت رااین گونه بازگو می کند:. (قال رب انی وهن العظم منی واشتعل الراس شیبا ولم اکن بدعائک رب شقیا)((408)), ((خدایا به قدری پیر شده ام که استخوان های بدن سست شده است و آثارپیری از سرم شعله ور شده است لیکن از درگاه تو ناامید نیستم )). این قسمت دعای حضرت است که شرح بیشتر آن در آیات بعدی است سخن دراعجاز استعاره جمله ((واشتعل الراس شیبا)) است اشتعال یعنی شعله ور شدن یا به تعبیرفارسی ((الو)) گرفتن است وقتی آتش تمام هیزم را فرا بگیرد می گویند شعله ور شده است قرآن با بیان معجزه آسا در این آیه شعله ور شدن را در وصف پیری به کار برده است نشان کهولت و پیری سر و صورت انسان را فرا می گیرد, موهای سر و صورت یک پارچه سفید می شود, چین و چروک پوست صورت و گردن را خشن و زبر می کند, این دو از علائم پیری در سر انسان است همان طوری که آتش شعله ور همه هیزم را فرامی گیرد, پیری هم تمام سر و صورت را پوشش می دهد قرآن در این تعبیر ظرافت به کاربرده

است این تعبیر در بیان مقصود رسا و روان است و از لحاظ ظاهر لفظ زیبا و انیق و باجمله های قبل و بعد منسجم و هماهنگ است این تعبیر بی نظیر و بی بدیل است که سخن سنجان و ادیبان را به اعجاب وا می دارد بطور یقین در توان بشری نیست که چنین زیبا وعمیق سخن بگوید.

سجع

سجع در نثر مانند قافیه در شعر است قافیه بر زیبایی و لطافت شعر می افزاند و سجع موجب موزونی و ظرافت نثر می شود. انسان که زیبا پسندی در سرشت او نهاده شده است همواره مجذوب پدیده های زیبای نظام هستی و بخصوص زیبایی محض ,خدای سبحان ,بوده است هر اثر هنری زیبابه مقدار زیبایی اش مورد توجه انسان است . سجع از ترفندها و فنون بدیع و آرایه سخن است که یک سخنور فرزانه و فصیح همواره آن را مورد توجه قرار می دهد سجع انواع مختلف دارد که برای آشنایی به تمام ابعاد آن به کتاب های معانی و بیان باید مراجعه کرد لیکن برای اینکه کاربرد این فن بدیع در قرآن نیز قدری آشکار گردد توضیح مختصر در مورد اقسام سجع داده می شود.

اقسام سجع

انواع سجع عبارتند از : سجع متوازی ,سجع متوازن و سجع مطرف آنچه که سجع قرآن رادر هر سه قسم ممتاز می کند انسجام سجع با عمق مفاهیم می باشد.

الف سجع متوازی