پژوهشی در علوم قرآن صفحه 64

مردم مبعوث نموده ایم ,محدود نمی شود)). یا:(وما کان محمد ابا احد من رجالکم ولکن رسول اللّه وخاتم النبیین )((443)),((محمدپدر احدی از شما نمی باشد, محمد فرستاده خدا و آخرین پیامبرآسمانی است )). آیاتی از این قبیل خود ادعای جهانی بودن قرآن را مطرح می نمایند, مهم این است که محتوای قرآن این ادعا را تثبیت کند, یعنی محتوای قرآن از لحاظ جهانبینی و نیزایدئولوژی به نوعی باشد که مدیریت جهانی را داشته باشد و این نکته روشن است که آن مرام و مذهبی می تواند چنین ادعایی داشته باشد که در تمام شؤون عمومی و روابط سیاسی دخالت کند زیرا مدیریت صحیح بر اساس روابط با دیگران است و مرامی که روابط با دیگران را نادیده می گیرد به انزوا کشیده شده در محدوده خود نیز نمی تواندمدیریت صحیح بدهد تا چه رسد به جامعه جهانی زندگی اجتماعی انسان زندگی روابطاست , بدون تنظیم روابط صحیح ایجاد مدیرتی عمومی هیچ گاه مقدور نخواهد بود. اسلام که مدعی پیام آور جهانی است در صورتی در این ادعا صادق خواهد بود که باگروههای مختلف جامعه و ملتها و دولتها ایجاد رابطه کند زیرا این چنین نیست که درجامعه اسلامی همه مردم مسلمان باشند و یا همه مردم جهان , مسلمان باشند بلکه عقیده های گوناگون مانند شرک و نیز اهل کتاب همواره وجود خواهند داشت اگر دین مدعی به مدیریت جهانی است باید موضع خود را در قبال اعتقادات و گروه ها تبیین نماید زیرا بی پایگی این سخن روشن است که یک دین ادعای مدیریت نماید آنگاه دیدگاهش این باشد که با اعتقادات و گروههای

مخالف قطع رابطه نماید. قرآن چون شناخت صحیح از ارزشهای الهی و انسانها دارد و نیز شناخت دقیق ازروحیات گروهها و مسلکهای مختلف دارد در جهان سیاست نیز از اصول و معیارهای ثابت بهره مند است ,حتی استراتژی ثابت در جهان سیاست و روابط تنظیم نموده است ,که این خود نوعی اعجاز محتوایی قرآن است که با آگاهی از واقعیات و ارزشها وشناخت گروه ها موضع ثابت اتخاذ می کند. افزون بر حقوق اجتماعی و سیاسی جامعه اسلامی برای انسانها از آن بعد که انسان هستند با هر مرام و مسلک حقوق قایل است و این حقوق را محترم می داند ایجاد روابطانسانی حسن معاشرت و احترام متقابل و پای بند بودن به مواثیق و تعهدات بین المللی ازجمله اصول استراتژیک اسلام است .

قرآن و حقوق انسانی

ایجاد روابط و برخود عاقلانه با انسان ها پایه و اساس روابط سیاسی اسلام است قرآن با یک جمله موضع خود را که ثابت و استوار است تبیین می کند:. (قولوا للناس حسنا)((444)), ((با مردم به نیکی برخورد کنید)). با مردم در هر مرام مسلک که هستند در برخوردهای اجتماعی سیاسی حقوق انسانی را رعایت کنید این اصل را علی بن ابی طالب (ع ) در مورد والی و حاکم اسلامی این چنین تبیین می کند:. (واشعر قلبک الرحمه للرعیه فانهم صنفان اما اخ لک فی الدین او نظیر لک فی الخلق ) ((445)) , ((قلب خویش را ماوای رحمت به مردم قرارده و نسبت به آنها مهربان باش زیرا مردم دو گروهند یا برادر دینی تو هستند و یا اگر مسلمان هم نباشند همانند توانسان می باشند حق انسانی آنها

باید رعایت شود)). و می فرماید:. (وانصف الناس )((446)), ((در میان مردم به انصاف رفتار کن )).

پیمانها

از جمله دیدگاه های ثابت قرآن در برخورد دیگران رعایت پیمان هاست قرآن قراردادها را در زمینه های گوناگون محترم می شمارد و به عنوان یک ارزش و حقوق عمومی پایبند به آن است , حتی اگر قرارداد سیاسی با دشمن هم که باشد اجازه نقض یک جانبه پیمان را نمی دهد,(ان العهد کان مسئولا) ((447)) . در مورد دشمن می فرماید:(الا الذین عاهدتم من المشرکین ثم لم ینقضوکم شیئاولم یظاهروا علیکم احدا فاتموا الیهم عهدهم الی مدتهم ان اللّه یحب المتقین ) ((448))((پیمان خود را با مشرکانی که قراردادهای خود نقض نکرده اند و با دشمنان شما هم پیمان نشده کمک کار و پشتیبان آنان قرار نگرفته اند, محترم بدانید و تا آخرین لحظه پیمان به عهد خود وفادار باشید که اگر این کار را انجام دهید تقوا خواهید داشت که خداانسان با تقوا را دوست دارد)). ملاحظه می کنید سفارش به رعایت عهد و پیمان با مشرک است که خصم کینه توزعلیه اسلام و مسلمانان است . (لتجدن اشد الناس عداوه للذین امنوا الیهود والذین اشرکوا)((449)),((مشرکین ویهود را شدیدترین دشمنان مسلمانان می یابی با چنین دشمنی هم وفای به عهد و رعایت حقوق انسانی محفوظ است همچون رعایت مفاد قرار دادهای سیاسی و نظامی .

عدالت

رعایت عدالت در جامعه انسانی اصل دیگری است که نقش محوری در روابط بادیگران داردو عدالت مایه قوام جامعه انسانی و بقا حکومت است قرآن بر رعایت این اصل مصر است و اجازه نمی دهد در هیچ شرایط این اصل نادیده گرفته شود

آن چه همواره عدالت را تهدید می کند دو موضوع است : یک میل به منفعت برای خود یا برای دیگری در اثر خویشاوندی و یا انگیزه دیگر است , و دیگری عداوت و دشمنی بادیگران این دو انگزه مهم در عدول از عدالت است قرآن به هر دو مورد اشاره می کند:. (یا ایها الذین آمنوا کونوا قوامین بالقسط شهدا للّه ولو علی انفسکم او الوالدین والاقربین ) ((450)) , ((مومنان باید بپادارنده عدالت و قسط باشند و به حق برای خداگواهی دهند ولو بر علیه خود یا پدر و مادر و نزدیکان خود باشد)). علاقه به منافع خویش و نزدیکان نباید سبب خروج از مدار عدالت شود, که منافع شخصی خود یا نزدیکان و دوستان یک انگیزه عمده بر زیر پا نهادن عدالت است , که قرآن از آن پرهیز می دهد انگیزه دوم دشمنی است که چه بسا دشمنی باعث شود که انسان حقوق انسانی دیگران را نادیده گرفته و از این جهت عدالت را پایمال کند. (یا ایها الذین امنوا کونوا قوامین للّه شهدا بالقسط ولا یجر منکم شنئان قوم علی الاتعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوی واتقوا اللّه ان اللّه خبیر بما تعملون ) ((451)) . ((مومنان باید برای خدا بر پا دارنده حق باشند و همواره بر عدالت و قسط شاهدباشند,دشمنی با قومی نباید سبب عدول از مدار عدالت شود بلکه عدالت باید حتی نسبت به دشمن رعایت شود که رعایت عدل و حقوق انسانی تقوا پیشه کردن است و خدا هم به عملکرد شماها آگاه است ,ناظر است که چگونه عدالت را رعایت می کنید)).