پژوهشی در علوم قرآن صفحه 75

زبان قرآن از زبان قرآن

در تحلیل این ویژگی ها از خود قرآن نیز می توان کمک گرفت که قرآن زبان خویش را تبیین می کند:(ما ارسلنا من رسول الا بلسان قومه ) را

تحلیل می کند که همان زبان عربی با خصوصیاتش می باشد:(هذا کتاب مصدق لسانا عربیا) که در اینجا لسان را باهمان زبان قوم عرب تبیین می کند:(لسان الذی یلحدون الیه اعجمی وهذا لسان عربی مبین )((497)), ((زبان آن کسی که قرآن را به آن نسبت می دهید اعجمی است , در حالی که قرآن زبان عربی آشکار است )), که منظور از زبان در این کاربردها همان واژگان گفتاری با فنون زبان می باشد. (نزل به الروح الامین علی قلبک لتکون من المنذرین بلسان عربی مبین ) ((498)) . ((فرود آورد جبرائیل قرآن را به زبان عربی آشکار بر قلب تو تا این که از بیم دهندگان باشی )). بنابراین منظور از آیه :(ما ارسلنا من رسول الا بلسان قومه ) همان است که در این قبیل آیات بکار گرفته شده است که همان زبان قوم و واژگان گویشی همراه یا سجاوندی و فنون و فضای سخن می باشد. قرآن بر اساس زبان قوم عرب می باشد بدین معناست که قرآن از زبان قوم که ارزش ابزاری دارد, بهره گرفته است یعنی قرآن تمام محورهای زیبایی ظاهر سخن را هماهنگ ساخته و تمام بایسته های سخن را رعایت کرده است تا محتوای وحیانی و معارف ملکوتی را در حد اعلای غنای محتوایی در زیباترین غالب الفاظ در فکررس بشر قراربدهد آنچه به زبان قوم ارتباط دارد بایسته های سخن در واژگان گویش , سجاوندی وفنون روانی و رسایی و شیوایی و فضای سخن و امثال اینهاست که قرآن چون به غالب یکی از زبان ها در آمده است ,به صورت طبیعی ناگزیر از رعایت آنهاست

اما آن چه به محور دوم بازگشت دارد که غنای محتوایی می باشد معارف وحیانی و آن سویی است که هیچ گونه تاثر از فرهنگ قوم خویش ندارد آنچه به بازتاب فرهنگ هم ساز است تاثردر محور دوم است که در این راستا قرآن فرهنگ یعنی آداب و عادات و عقاید ومعارف و جهان بینی مردم خویش و لو به صورت موجبه جزئیه و عالما و عامدا دردرون کلام خویش راه نداده است , تا چه رسد به این که گفته شود برخی معارف قرآن دیدگاه صاحب سخن نیست ناخود آگاه برگرفته از فرهنگ و دانش مخاطب است ! و یاهمراهی نمودن برخی از راه را ( مماشات ) با آنان است تا بتواند در آنها انگیزه های پذیرش وحی ایجاد کند و حد اقل این است قرآن در برخی موارد نسبت به باورهای غلط مخاطب خویش ضرورتی نمی دیده است که اظهار نظر قطعی کند بلکه به گونه دوپهلو سخن گفته است که در عین حال که باور غلط را تایید نکرده , موجب آزردگی خاطر و جالش مخاطب نشود و چه بسا در انتخاب گونه ها و مثالها باورهای آنان رامورد عنایت قرار داده است تا روزنه نفوذ در جان ها باز شود ! حتی این مقدار پذیرش آداب و رسوم قوم نیز با ویژگی های قرآن مانند قول حق و قول فصل بودن نا هماهنگ است قرآن تنها در بایسته های سخن به صورت طبیعی از زبان قوم بهره گرفته است , که بعد از توضیح کوتاه در مورد ویژگی های زبان قرآن برخی محورهای که در اطراف آن ایجاد شبهه شده

مانند مثال ها و قسم ها و نفرین های قرآن و مانند طرح آداب و رسوم قوم یا بهره گیری از دانش مخاطب و مورد بررسی قرار خواهیم داد, تا این نکته محوری به خوبی روشن گردد, که آنچه قرآن به صورت طبیعی به رعایت آن ملزم بوده بایسته های سخن است , نه پذیرش فرهنگ زمانه .

ویژگی های زبان قرآن

الف :واژگان عربی

رسول اللّه (ص ) چون از میان قوم عرب برگزیده شده است ,برای ایجاد انس وسازگاری با قوم , زبان دین و پیامش عربی می باشد قرآن که به زبان عری مبین و اضح ریزش نموده است در گویش خویش واژه اختراع نکرده است بلکه از همان واژگان گفتاری متداول در عصر نزول بهره گرفته است که پیامبر واضع واژگان گویشی نیست ,بلکه از روان ترین و رساترین واژه های متداول گفتاری بسان زیباترین سخن , که همگان را به چالش فرا می خواند پدید آورده است .

ب :فنون زبان عربی

قرآن که به زبان عربی تجلی یافته است , در بهره گیری از گرامر و قواعد صرف و نحوو معانی بیان برای رساندن پیام خویش به شیواترین و روان ترین سخن از همان ترازهای زیبایی این زبان بهره گرفته است منتهی چون خدای آگاه و خبیر سخن می گوید به تمام رموز و فنون روانی و رسایی و شیوایی آگاهی کامل دارد و توان بهره گیری این فنون رادر هنگام سخن نیز دارد زیرا فراموشی و ناتوانی نسبت به امر ممکن در او راه ندارد لذا بااین ویژگی توانسته سخنی در حد اعجاز بیورد که دیگران از همانند آوری آن عاجزبمانند ویژگی سخن قرآن نسبت