پژوهشی در علوم قرآن صفحه 83

یک فرهنگ مرد گرایی نیست و بازتاب فرهنگ زمانه نیز نمی باشد بلکه توجه دادن به یک محور اساسی در معاشرت های اجتماعی زنان است تا معاشرت ها و محاوره ها, پی آمدها ناهنجار به دنبال نداشته باشد.

11 تسامح و مبالغه

قرآن که بر زبان مردم سخن می گوید کاستی ها و نواقص فنون سخن را نمی پذیردمعیارهای زیبایی را به کار می گیرد آنچه موجب کاستی در ظاهر سخن و یا ناسازگاری بامحتوای سخن می شود, به گونه که با اهداف و ویژگی های محتوای سخن حق نا هماهنگ باشد پرهیز می کند قرآن کتاب صدق خالص و حق مدار است , هر گونه ایجادناسازگاری با این محورها از روش قرآن دور است پذیرفتن محاوره عرفی مردمی لزومابه معنای پذیرفتن کاستی های آن نیست تسامح در سخن از نقص و کاستی می باشد و اگرقرآن بر اساس فرهنگ و زبان مردم سخن می گوید, بدین معنا نیست که همان گونه که درمحاوره مردم تسامح و یا مبالغه وجود دارد در زبان قرآن هم تسامح و مبالغه وجودداشته باشد زیراکه مبالغه و تسامح اگر کذب هم نباشد با اهداف رهنمود قرآن ناسازگاری است زیرا رهنمود با تسامح امکان تحقق ندارد,رهنمودبه صراط مستقیم باید بدون اعوجاج و انحراف و بدون کوچکترین تسامح تحلیل شود یک مهندسی که طراح یک بزرگ راه اتوبان است باید آنچنان طراحی نماید که اتوبان از هر جهت ایمن از خطرباشد نمی تواند فرضا یک کیلو متر آن را تسامح نموده منحنی طراحی کند یا یک قسمت راه را از زیرسازی و تامین صرف نظر کند! زیرا صرف ایجاد انحراف در یک محور ولوکوچک

و یا تسامح در یک قسمت راه ولو اندک خطر جانی برای عابران آن راه دارد ودر رساندن مسافران به مقصد اطمینان حاصل نمی شود و یک مهندس طراح نمی تواندخطر جانی آنان را نادیده بگیرد قرآن کتاب هدایت و رهنمود به صراط مستقیم ومقصدنهایی بدون کوچکترین کاستی است :. (ان هذا القرآن یهدی للتی هی اقوم )((559)), ((به استوارترین راه رهنمود است اگرکوچکترین کاستی و اغماض و تسامح ملاحظه شود اقوم نخواهد بود)), زیرا خطر بزرگ با کوچکترین انحراف آغاز می شود رهنمود تسامح بردار نیست البته این سخن باشریعت سهله ناسازگار نیست , شریعت سهله در رهنمود نیست , در فراگیری و عمل است که بر پیروان حق سخت گیری نمی شود در یادگیری چه بسا سوال شود:((هلا تعلمت ,))چرادین نیاموختی , در عین حال زمینه گذشت است همان گونه که در بی توجهی درعمل ,راه گذشت همواراست ,سخت گیری نمی شود که دین حرج و مشقت نیست دین سازگاری با زندگی روزمره مردم است نه این که در رهنمود و تحلیل حقایق تسامح بردار باشد. اما تعبیراتی مانند:(یود احد هم لو یعمر الف سنه )((560)), ((یهودی ها و دنیا طلبانی همانند یهود دوست دارند هزار سال زندگی کنند)), این نه تسامح است نه مبالغه بلکه بیان افزون طلبی و دنیا طلبی یهود است بیان کثرت است , فرق است بین مبالغه و تسامح با بیان کثرت در مبالغه و تسامح آن عدد به زبان آمده مقصود نیست مثلا می گوید صد بار این سخن را گفتم در حالی که ممکن است ده بارهم نگفته باشد که عدد(( صد )) اصلا منظورسخن گو

نیست برای زیاد وبزرگ جلوه دادن می گوید صد بار گفتم اما در جایی که سخن از بیان کثرت است چه بسا همان عدد هم منظور سخن گو باشد و فزونتر از آن نیز, مثلادر مورد منافقین به رسول اللّه (ص ) می فرماید برای آنها استغفار مکن که اگر هفتاد مرتبه هم استغفار کنی خدا آنها را مشمول مغفرت قرار نمی دهد:. (لو استغفرت لهم سبعین مره فلن یغفر اللّه لهم )((561)), ((اگر هفتاد یا بیش از هفتادمرتبه هم استغفار کنی بی اثر است در آیه (لو یعمر الف سنه ) هم سخن از کثرت عدداست که از همین تعبیر رایج در بین مردم که می گویند هزار سال به این سال ها که درمراسم دید و بازدید عید نوروز رواج دارد این ضرب المثل در بین عرب هاهم رواج پیداکرده که :((عشت الف نیروز)) هزار نوروز (سال ) عمر کنی در این تعبیر قرآن روحیه دنیاطلبی یهود را ترسیم می کند که می خواهد هزار سال یا بیشتر در دنیا بماند مبالغه و تسامح نیست واقعا دنیا گرایی آنها خواهان عمر هزار سال و یا حتی بیش از آن می باشد. در احتجاج ابراهیم خلیل (ع ) که می گوید:(هذا ربی هذا اکبر)((562)), ((این (خورشید) خدای من است این بزرگتر از دیگری (ماه ) است )), تسامح در کار نیست بلکه مماشات با قوم در کنار میزگرد احتجاج است همانند:. (انا او ایاکم لعلی هدی او فی ضلال مبین )((563)), ((یا ما بر حقیم و شما باطل ,ویا مادر گمراهی هستیم و شما در صراط مستقیم !)), دراین برخورد حضرت با آنها مماشات

می کند یعنی برای تلطیف روحیه و برانگیختن عاطفه آنها در ظاهر قدری با آنها همراه می شود و این چشم پوشی و تسامح نیست حضرت یک لحظه در حق بودن خود یا درگمراه بودن آنها تردید ندارد و نمی خواهد حتی یک لحظه کمترین تردیدی در موضع خود راه بدهد تسامح این است که لحظه ای از حق بودن خود یا قدری در باطل بودن طرف تردید کند ابراهیم خلیل (ع ) در حق بودن راه خویش و نیز باطل بودن بت پرستی تردید ندارد بلکه وقتی می بیند آنها در اثر مشاهده زیبایی های ماه و خورشید آن ها راپرستش می کنند می گوید زیبایی قابل پرستش است , من هم در این جهت با شما همراه هستم اما کدام زیبایی ,زیبایی ناپایدار ماه و خورشید! یا زیبایی حق محض و جاویدمی خواهد از این سوژه ها برای توجه دادن طرف به مبدا هستی و زیبایی بهره گیرد, این که تسامح و اغماض در رهنمود نیست بنابراین در قرآن تسامح و مبالغه وجود ندارد باتسامح و مبالغه نمی توان جامعه را راهبری نمود تسامح وگذشت وچشم پوشی درارتکاب خلاف ,فرضی صحیح دارد,نه درهدایت وراهبری .

پی آمدهای بازتاب فرهنگ زمانه .

از آنچه در این چند محور بررسی و نقد شد می توان نتیجه گرفت که نزول وحی به زبان قوم پیامبرش در هر زمانی به معنای سخن گفتن وحی با واژگان گویشی قوم آن پیامبر است که باعث ویژگی ها و بایسته های سخن را در پی دارد و این کاملا مغایر باسخن گفتن بر اساس باورها و اندیشه های قوم می باشد التزام به محور اول که

در غالب لفظ در آمدن وحی ناگزیر از آن است ,لزوما به معنای تاثر از باورها قوم نیست , زیرامحور اول نقش ابزاری در رساندن پیام غنی وحی و محتوای ملکوتی آن دارد وحی تعلیم قدسی است وحی از آداب و رسوم و باورهای مردم فاصله فراوان دارد پذیرش محور اول پی آمد و ناهنجاری ندارد وبااهداف رسالت و ویژگی های قرآن که صدق وحق بودن است هم خوانی دارد. اما پذیرش محور دوم بازتاب ها و ناهنجاری های غیر قابل جبران در پی دارد زیراپذیرش تاثر وحی از فرهنگ و رسوم قوم ,با فرا بشری بودن وحی و اهداف رسالت که رهنمود بشر است ,ویژگی های قرآن که لسان صدق ,و حق محض و سخن فصل و حرف آخر است و صراط اقوم ومطمئن می باشد, ناسازگار است رسالت و راهبری جامعه باهمسان شدن با مردم ,سازش ,تسامح ,و انتخاب نمودن شیوه های باطل برای رسیدن به حق همخوانی ندارد و نیز تاثر از دانش بی اساس در واقع جهل مخاطب و حتی همسان قرار دادن قرآن با سایر کتاب های بشری است ,که با ملکوتی بودن و غنای قدسی آن وجاوید و همیشگی بودن آن ناسازگار است در این پذیرش ها به هر انگیزه ای که باشدتعرض به ساحت قدسی قرآن و معجزه خالده رسول اللّه (ص ) می باشد, که همگان بویژه عزیزان محقق و قرآن پژوه باید نسبت به آن احساس خطر کنند.

نگاهی به آنچه گذشت