- یَعِظُ بِسُلُوکِ الطَّریقِ الْواضِحِ 1
- خطبه در یک نگاه 1
- خطبه201 1
- شرح و تفسیر:راه نجات 4
- رُوِیَ عَنْهُ أَنَّهُ قالَهُ عِنْدَ دَفْنِ سَیِّدَهِ النِّساءِ فاطِمَهَ(ع) کَالْمُناجی بِهِ رَسُولَ اللهِ(ص) عِنْدَ قَبْرِهِ 9
- خطبه202 9
- خطبه در یک نگاه 10
- توضیح 12
- شرح و تفسیر:آه سوزان علی (علیه السلام) در کنار قبر زهرا (علیها السلام) 12
- تعبیر به «ودیعه» 16
- نکته ها 20
- اشاره 20
- قسمت اول 22
- قسمت دوم 28
- خطبه203 36
- فِی التَّزْهیدِ مِنَ الدُّنْیا وَ التَّرْغیبِ فِی الآخِرَهِ 36
- خطبه در یک نگاه 36
- شرح و تفسیر:دنیا گذرگاه است 38
- نکته 44
- کانَ کَثیراً ما یُنادی بِهِ أصْحابَهُ 45
- خطبه204 45
- خطبه در یک نگاه 45
- شرح و تفسیر:از دنیاپرستان فاصله بگیرید 47
- کَلَّمَ بِهِ طَلْحَهَ وَالزُّبَیْرَبَعْدَ بَیْعَتِهِ بِالْخِلافَهَ وَقَدْ عَتَبا عَلَیْهِ مِنْ تَرکِ مَشْوِرَتِهِما، وَالاسْتِعانَهِ فی الأُمُورِ بِهِما 54
- خطبه205 54
- خطبه در یک نگاه 54
- اشاره 54
- بخش اوّل 56
- لَقَدَ نَقَمْتُمَا یَسِیراً، وَ أَرْجَأْتُمَا کَثِیراً 56
- شرح و تفسیر: بهانه جویی طلحه و زبیر 57
- بخش دوم 61
- وَ أَمَّا مَا ذَکَرْتُمَا 61
- شرح و تفسیر: این حکم حکم خداست 62
- نکته ها 64
- وَ قَدْ سَمِعَ قَوْماً مِنْ أَصْحابِهِ یَسُبُّونَ أهْلَ الشّامِ أیّامَ حَرْبِهِمْ بِصِفّینَ 73
- خطبه206 73
- خطبه در یک نگاه 73
- شرح و تفسیر: دشنام نه، دعا کنید! 75
- نکته 77
- سبّ و لعن 77
- خطبه در یک نگاه 81
- خطبه207 81
- فی بَعْضِ أیّامِ صِفّینَ وَ قَدْ رَأَی الْحَسَنَ ابْنَهُ(علیه السلام) یَتَسَرَّعُ إلَی الْحَرْبِ 81
- شرح و تفسیر: حفظ نسل پیامبر (صلی الله علیه وآله) 82
- نکته 84
- خطبه208 86
- خطبه در یک نگاه 86
- قالَهُ لَمّا اضْطَرَبَ عَلَیْهِ أَصْحابُهُ فی أمْرِ الْحُکُومَهِ 86
- شرح و تفسیر: همرزمان سست و نادان 88
- نکته 90
- خطبه209 93
- اشاره 93
- بِالْبَصْرَهِ، وَقَدْ دَخَلَ عَلَی الْعَلاءِ بنِ زِیادِ الْحارِثی وَ هُوَ مِنْ أَصْحابِهِ یَعُودُهُ، فَلَمّا رَأی سِعَهَ دارِه قالَ: 93
- خطبه در یک نگاه 93
- شرح و تفسیر: این خانه وسیع برای چیست؟ 95
- بخش اوّل 95
- مَا کُنْتَ تَصْنَعُ بِسِعَهِ هذِهِ الدَّارِ فِی الدُّنْیَا 95
- نکته 97
- فقال له العلاء 99
- بخش دوم 99
- شرح و تفسیر: نکوهش از دنیاگریزی 100
- نکته ها 103
- وَ قَدْ سَأَلَهُ سائِلٌ عَنْ أحادیثِ الْبِدَعِ، وَ عَمّا فی أیْدِی النّاسِ مِن اخْتِلافِ الْخَبَرِ، فَقالَ(ع): 112
- خطبه210 112
- خطبه در یک نگاه 112
- توضیح 112
- شرح و تفسیر: نقّادی روایات 114
- بخش اوّل 114
- إِنَّ فِی أَیْدِی النَّاسِ حَقّاً وَ بَاطِلاً 114
- وَ إِنَّما أَتَاکَ بِالْحَدِیثِ أَرْبَعَهُ رِجَال لَیْسَ لَهُمْ خَامِسٌ: 118
- بخش دوم 118
- شرح و تفسیر: جعل احادیث از سوی منافقان 119
- نکته ها 123
- وَ رَجُلٌ سَمِعَ مِنْ رَسُولِ اللّهِ شَیْئاً لَمْ یَحْفَظْهُ عَلَی وَجْهِهِ 128
- بخش سوم 128
- شرح و تفسیر: احادیث ناسخ و منسوخ 129
- نکته 133
- بخش چهارم 136
- وَ آخَرُ رَابِعٌ، لَمْ یَکْذِبْ عَلَی اللّهِ، وَ لاَ عَلَی رَسُولِهِ 136
- شرح و تفسیر: حافظان واقعی حدیث 137
- خطبه در یک نگاه 143
- خطبه211 143
- فی عَجیبِ صَنْعَهِ الْکَوْنِ 143
- اشاره 143
- بخش اوّل 145
- شرح و تفسیر:آغاز آفرینش جهان 145
- وَ کَانَ مِنِ اقْتِدَارِ جَبَرُوتِهِ 145
- وَ جَبَلَ جَلاَمِیدَهَا 149
- بخش دوم 149
- شرح و تفسیر: آفرینش کوهها 150
- خطبه212 155
- خطبه در یک نگاه 155
- کانَ یَسْتَنْهِضُ بِها أصْحابَه إلی جِهادِ أهْلِ الشّامِ فی زَمانِهِ 155
- شرح و تفسیر: سزای متخلفان 156
- فی تَمْجیدِ اللهِ وَ تَعْظیمِهِ 160
- خطبه در یک نگاه 160
- خطبه213 160
- شرح و تفسیر: بخشی از اوصاف خداوند و پیامبرش 162
- یَصِفُ جَوْهَرَ الرَّسُولِ، وَ یَصِفُ الْعُلَماءَ، وَ یَعِظُ بِالتَّقْوی 168
- خطبه214 168
- خطبه در یک نگاه 168
- توضیح 168
- وَ أَشْهَدُ أَنَّهُ عَدْلٌ عَدَلَ 170
- بخش اوّل 170
- شرح و تفسیر: نسب پاک پیامبر(صلی الله علیه وآله) 171
- بخش دوم 176
- وَ اعْلَمُوا أَنَّ عِبَادَ اللّهِ الْمُسْتَحْفَظِینَ عِلْمَهُ 176
- شرح و تفسیر: حافظان علم الهی چنین هستند 177
- فَلْیَقْبَلِ امْرُءٌ کَرَامَهً بِقَبُولِهَا 181
- بخش سوم 181
- شرح و تفسیر: هدایت یافتگان 182
- کانَ یَدْعُو بِهِ کَثیراً 189
- خطبه215 189
- اشاره 189
- خطبه در یک نگاه 189
- الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یُصْبِحْ بِی مَیِّتاً وَ لاَ سَقِیماً 191
- بخش اوّل 191
- شرح و تفسیر: خداوندا همه چیز از سوی توست 191
- شرح و تفسیر 195
- بخش دوم 195
- اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَفْتَقِرَ فی غِنَاکَ 195
- خطبه216 199
- خَطَبَها بِصِفّینَ 199
- توضیح 199
- خطبه در یک نگاه 199
- جَعَلَ اللّهُ سُبْحَانَهُ لِی عَلَیْکُمْ حَقًّا 201
- بخش اوّل 201
- شرح و تفسیر: گسترش دامنه حقوق 202
- نکته 205
- ثُمَّ جَعَلَ سُبْحَانَهُ 208
- بخش دوم 208
- شرح و تفسیر: مهم ترین حق، حق والی و رعیت است 209
- فَعَلَیْکُمْ بِالتَّنَاصُحِ فِی ذلِکَ 216
- بخش سوم 216
- شرح و تفسیر: لزوم همکاری در ادای حقوق 217
- نکته 221
- بخش چهارم 223
- فَأجابَهُ(ع) رَجُلٌ مِنْ أصْحابِهِ بِکَلام طَویل 223
- شرح و تفسیر: در برابر انجام وظیفه مرا ستایش نکنید! 224
- نکته ها 228
- فَلاَ تُکَلِّمُونِی بِمَا تُکَلَّمُ بِهِ الْجَبَابِرَهُ 232
- بخش پنجم 232
- شرح و تفسیر: در برابر من نه غلق نه چاپلوسی! 233
- خطبه217 238
- خطبه در یک نگاه 238
- فِی التَّظَلُّمِ وَالتَّشَکّی مِنْ قُرَیْش 238
- شرح و تفسیر: انواع ناملایمات را تحمل کردم 241
- فی ذِکْرِ السّائِرینَ إلَی الْبَصْرَهِ لِحَرْبِهِ(علیه السلام) 245
- خطبه در یک نگاه 245
- خطبه218 245
- شرح و تفسیر: جنایات آتش افروزان جنگ جمل در بصره 247
- لَمّا مَرَّ بِطَلْحَهِ بْنِ عَبْدِاللهِ وَ عَبْدِالرَّحْمنِ بْنِ عَتّابِ بن أُسَیْدوَ هُما قَتیلانِ یَوْمَ الْجَمَلِ 250
- خطبه219 250
- خطبه در یک نگاه 250
- شرح و تفسیر: صحنه ای دردناک بعد از جنگ جمل 252
- نکته ها 256
- فی وَصْفِ السّالِکِ الطَّریقَ إلَی اللهِ سُبْحانَهُ 258
- خطبه220 258
- خطبه در یک نگاه 258
- شرح و تفسیر: پوینده راه حق 259
- نکته 262
- خطبه221 266
- خطبه در یک نگاه 266
- قالَ بَعْدَ تِلاوَتِهِ: (أَلْهَاکُمْ التَّکَاثُرُ * حَتَّی زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ) 266
- توضیح 266
- یَا لَهُ مَرَاماً مَا أَبْعَدَهُ 268
- بخش اوّل 268
- قسمت اول 269
- شرح و تفسیر: تفاخر بی معنا به جای عبرت گرفتن! 269
- قسمت دوم 273
- بخش دوم 277
- أولئِکُمْ سَلَفُ غَایَتِکُمْ، وَ فُرَّاطُ مَنَاهِلِکُمْ 277
- شرح و تفسیر: عالم عجیب پس از مرگ 279
- وَ لَئِنْ عَمِیَتْ آثَارُهُمْ، وَ انْقَطَعَتْ أَخْبَارُهُمْ 285
- بخش سوم 285
- شرح و تفسیر: شرح حال خفتگان در خاک! 286
- بخش چهارم 291
- فَکَمْ أَکَلَتِ الاَْرْضُ مِنْ عَزِیزِ جَسَد 291
- شرح و تفسیر: دشواری های مرگ که در قالب الفاظ نمی گنجد 293
- نکته 299
- در این خطبه چند بخش مهم وجود دارد 302
- خطبه در یک نگاه 302
- قالَهُ عِنْدَ تِلاوَتِهِ: (یُسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَالاْصَالِ(1) * رِجَالٌ لاَّ تُلْهِیهِمْ تِجَارَهٌ وَلاَ بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ)(2) 302
- خطبه222 302
- إِنَّ اللّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی جَعَلَ الذِّکْرَ جِلاَءً لِلْقُلُوبِ 304
- بخش اوّل 304
- شرح و تفسیر: راهنمایان ره پویان راه حق 305
- نکته ها 308
- وَ إِنّ لِلذِّکْرِ لاََهْلاً أَخَذُوهُ مِنْ الدُّنْیَا بَدَلاً 311
- بخش دوم 311
- شرح و تفسیر: مردان الهی و اهل ذکر 312
- فَلَوْ مَثَّلْتَهُمْ لِعَقْلِکَ فِی مَقَاوِمِهِمُ الْمَحْمُودَهِ 316
- بخش سوم 316
- شرح و تفسیرک عاقبت کار رهروان راه حق 317
- نکته 322
- توضیح 325
- خطبه223 325
- خطبه در یک نگاه 325
- قالَهُ عِنْدَ تِلاوَتِهِ: (یَا أَیُّهَا الاِْنسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ) 325
- بخش اوّل 327
- أَدْحَضُ مَسْؤُول حُجَّهً، وَ أَقْطَعُ مُغْتَرٍّ مَعْذِرَهً، لَقَدْ أَبْرَحَ جَهَالَهً بِنَفْسِهِ 327
- شرح و تفسیر: چرا بر خود رحم نمی کنی؟ 328
- بخش دوم 332
- وَ تَمَثَّلْ فِی حَالِ تَوَلِّیکَ عَنْهُ إِقْبَالَهُ عَلَیْکَ 332
- شرح و تفسیر: از او رحمت و از تو عصیان؟! 333
- بخش سوم 337
- وَحَقّاً أَقُولُ! مَا الدُّنْیَا غَرَّتْکَ 337
- شرح و تفسیر: دنیا بهترین واعظ 338
- نکته 340
- إِذَا رَجَفَتِ الرَّاجِفَهُ 344
- بخش چهارم 344
- شرح و تفسیر: آمادگی برای سفر آخرت 345
- خطبه در یک نگاه 350
- اشاره 350
- یَتَبَرَّأُ مِنَ الظُّلْمِ 350
- خطبه224 350
- شرح و تفسیر: چرا دست به ظلم بیالایم؟ 352
- وَ اللّهِ لاََنْ أَبِیتَ عَلَی حَسَکِ السَّعْدَانِ مُسَهَّداً 352
- بخش اوّل 352
- بخش دوم 356
- وَاللّهِ لَقَدْ رَأَیْتُ عَقِیلاً 356
- شرح و تفسیر: داستان حدیده محماه 357
- اشاره 364
- نکته ها 364
- بخش سوم 368
- وَ أَعْجَبُ مِنْ ذلِکَ طَارِقٌ طَرَقَنَا بِمَلْفُوفَه فِی وِعَائِهَا 368
- شرح و تفسیر: داستان اشعث بن قیس منافق 369
- نکته 376
- خطبه225 377
- یَلْتَجِأُ إلَی اللهِ أنْ یُغْنِیَهُ 377
- خطبه (دعا) در یک نگاه 377
- شرح و تفسیر: از خلق شرور بی نیازم کن! 379
- نکته 381
- فی التَّنْفیرِ مِنَ الدُّنْیا 386
- خطبه226 386
- خطبه در یک نگاه 386
- توضیح 386
- بخش اوّل 388
- شرح و تفسیر: ناپایداری احوال جهان 388
- دَارٌ بِالْبَلاَءِ مَحْفُوفَهٌ 388
- نکته 392
- وَ اعْلَمُوا عِبَادَ اللّهِ 394
- بخش دوم 394
- شرح و تفسیر: همسایگان دور از هم! 395
- نکته 400
- وَکَأَنْ قَدْ صِرْتُمْ إِلَی مَا صَارُوا إِلَیْهِ 402
- شرح و تفسیر:سرنوشت حتمی شما 402
- بخش سوم 402
- خطبه (دعا) در یک نگاه 405
- اشاره 405
- یَلْجَأُ فیهِ إِلَی اللهِ لِیَهْدِیَهُ إلَی الرَّشادِ 405
- خطبه227 405
- بخش اوّل 407
- اَللَّهُمَّ إِنَّکَ آنَسُ الاْنِسِینَ لاَِوْلِیَائِکَ 407
- شرح و تفسیر:ای حل کننده مشکلات! 407
- اللَّهُمَّ إِنْ فَهِهْتُ عَنْ مَسْأَلَتِی 410
- شرح و تفسیر: خدایا تو پناه منی 410
- بخش دوم 410
- نکته 412
- یُریدُ بِهِ بَعْضَ أصْحابِهِ 414
- خطبه در یک نگاه 414
- خطبه228 414
- شرح و تفسیر: آن یار پاک (مالک اشتر) 417
- خطبه در یک نگاه 421
- فی وَصْفِ بَیْعَتِهِ بِالْخِلافهِ 421
- خطبه229 421
- شرح و تفسیرک شور و هیجان بی سابقه برای بیعت با امام (علیه السلام) 423
- نکته 426
- خطبه230 428
- خطبه در یک نگاه 428
- این خطبه در حقیقت از چهار بخش تشکیل شده است 428
- فی مَقاصِدَ أُخْری 428
- فَإِنَّ تَقْوَی اللّهِ مِفْتَاحُ سَدَاد 430
- شرح و تفسیر: راز خوشبختی و نجات 430
- بخش اوّل 430
- بخش دوم 433
- فَاعْمَلُوا وَ الْعَمَلُ یُرْفَعُ 433
- قسمت اول 434
- شرح و تفسیر: سرنوشتی که راه فرار از آن نیست 434
- قسمت دوم 438
- بخش سوم 442
- فَعَلَیْکُمْ بِالْجِدِّ وَ الاِْجْتِهَادِ 442
- شرح و تفسیر: دنیای حیله گر! 443
- بخش چهارم 449
- شرح و تفسیر: زاهدان واقعی 449
- مِنْها فی صِفَهِ الزُّهّادِ 449
- خطبه در یک نگاه 453
- خطبه231 453
- خَطَبَها بِذی قار وَ هُوَ مُتَوَجِّهٌ إلَی الْبَصْرَهِ، ذَکَرَهَا الْواقِدی فی کِتابِ «الْجَمَلِ»: 453
- شرح و تفسیر: پیامبر (صلی الله علیه وآله) کینه ها را از سینه ها شست 455
- کَلَّمَ بِهِ عَبْدَاللهِ بْنِ زِمْعَهِ، وَ هُوَ مِنْ شیعَتِهِ، وَ ذَلِکَ أَنَّهُ قَدِمَ عَلَیْهِ فِی خِلافَتِهِ یَطْلُبُ مِنْهُ مالا، فَقَالَ(ع) 458
- خطبه232 458
- خطبه در یک نگاه 458
- شرح و تفسیر: غنائم جنگجویان 460
- این خطبه از دو بخش تشکیل شده است 463
- بَعْدَ أنْ أقْدَمَ أحَدُهُمْ عَلَی الْکَلامِ فَحَصَرَ، وَ هُوَ فی فَضْلِ أهْلِ الْبَیْتِ، وَ وَصْفِ فَسادِ الزَّمانِ 463
- خطبه233 463
- خطبه در یک نگاه 463
- بخش اوّل 465
- شرح و تفسیر: ما فرمانروایان سخنیم! 465
- أَلاَ وَ إِنَّ اللِّسَانَ بَضْعَهٌ مِنَ الاِْنْسَانِ 465
- نکته ها 467
- وَ اعْلَمُوا رَحِمَکُمُ اللّهُ أَنَّکُمْ فِی زَمَان الْقَائِلُ فِیهِ بِالْحَقِّ قَلِیلٌ 472
- شرح و تفسیر: ویژگی های محیط فاسد 472
- بخش دوم 472
- خطبه234 477
- خطبه در یک نگاه 477
- رَوی ذِعْلَبُ الیَمامی الیَمانیصفحه عَنْ أحْمدَ بنَ قُتَیبَه، عَنْ عَبْداللهِ بنِ یَزیدِ، عَنْ مالِکِ بْنِ دَحْیَه، قالَ 477
- شرح و تفسیر: سرچشمه تفاوتها 479
- نکته ها 484
- خطبه در یک نگاه 487
- خطبه235 487
- قَالَهُ وَ هُوَ یَلِی غُسْلَ رَسُولِ اللهِ(صلی الله علیه وآله) وَ تَجْهِیزَهُ 487
- شرح و تفسیر: مصیبت عظیم و جانکاه رحلت پیامبر خدا 490
- نکته ها 494
- خطبه در یک نگاه 497
- اقْتَصَّ فیهِ ذِکْرَ ما کانَ مِنْهُ بَعْدَ هِجْرَهِ النَّبِی(صلی الله علیه وآله) ثُمَّ لِحاقُهُ بِهِ 497
- خطبه236 497
- شرح و تفسیر: گذرگاه یاد محبوب! 498
- نکته 500
- فِی الْمُسارَعَهِ إِلَی الْعَمَلِ 501
- خطبه237 501
- توضیح 501
- خطبه در یک نگاه 501
- شرح و تفسیر: فرصت را غنیمت شمرید 503
- بخش اوّل 503
- فَاعْمَلُوا وَ أَنْتُمْ فِی نَفَسِ الْبَقَاءِ 503
- فَأَخَذَ امْرُؤٌ مِنْ نَفْسِهِ لِنَفْسِهِ 507
- بخش دوم 507
- شرح و تفسیر: چگونه از این فرصت استفاده کنیم؟ 507
- اشاره 511
- خطبه در یک نگاه 511
- خطبه238 511
- فی شَأْنِ الْحَکَمَیْنِ وَ ذَمِّ أَهْلِ الشّامِ 511
- شرح و تفسیرک پیروان معاویه 513
- جُفَاهٌ طَغَامٌ، وَ عَبِیدٌ أَقْزَامٌ 513
- بخش اوّل 513
- نکته 515
- أَلاَ وَ إِنَّ الْقَوْمَ اخْتَارُوا لاَِنْفُسِهِمْ أَقْرَبَ الْقَوْمِ مِمَّا تُحِبُّونَ 517
- بخش دوم 517
- شرح و تفسیر: بهترین و بدترین انتخاب 518
- خطبه در یک نگاه 522
- یَذْکُرُ فیها آلَ مُحَمَّد(صلی الله علیه وآله) 522
- خطبه239 522
- شرح و تفسیر: آل محمد (علیهم السلام) ارکان دین اند 523
- خطبه240 529
- قالَهُ لِعَبْدِ اللهِ بْنِ الْعَبّاسِ 529
- خطبه در یک نگاه 530
- شرح و تفسیر: یکی دیگر از اشتباهات عثمان 531
- خطبه241 535
- یَحُثُّ بِهِ أَصْحابَهُ عَلَی الْجِهادِ 535
- خطبه در یک نگاه 535
- شرح و تفسیر: کمربندها را محکم ببندید و آماده جهاد شوید! 536
- نکته 539
خطبه201
یَعِظُ بِسُلُوکِ الطَّریقِ الْواضِحِ
از سخنان امام(علیه السلام) است
که در آن به انتخاب راه روشن توصیه فرموده است.(1)
خطبه در یک نگاه
امام(علیه السلام) در این کلام کوتاه به سه نکته مهم اشاره فرموده که هر یک بخشی از این کلام را تشکیل می دهند:
1. رهروان راه حق را به اعتماد به نفس دعوت می کند که هرگز از کمی پویندگان این راه وحشتی به خود راه ندهند.
2. به یک اصل مهم اسلامی اشاره فرموده و آن اینکه رضایت به اعمال
پاورقی
1. سند خطبه:
این خطبه را جمع کثیری از دانشمندان و علمای اسلام که قبل یا بعد از سیّد رضی می زیستند به صورت مرسل یا مسند نقل کرده اند. از کسانی که قبل از سیّد رضی می زیستند می توان این چهار نفر را نام برد: الف) احمد بن محمّد بن خالد برقی در کتاب محاسن بخشی از این خطبه را نقل کرده است. ب) نعمانی در کتاب غیبت آن را با دو سند آورده است. ج) طبری که از علمای امامیه است در کتاب مسترشد آن را ذکر کرده است. د) مرحوم شیخ مفید در کتاب ارشاد آن را آورده است.