مباحثی در تاریخ و علوم قرآنی صفحه 220

2- انتقاد از فقهاء و مفسّران اهل سنّت‌

در پاره‌اي از روايات امام باقر (ع) و امام صادق (ع) به انتقاد از فقهاء و مفسّران اهل سنّت پرداخته و آنان را فاقد هرگونه درك صحيح نسبت به قرآن اعلام نموده‌اند. به نظر مي‌رسد كه دليل اين موضع‌گيري امامان (ع) به جهت استفاده اهل سنّت از رأي شخصي در حوزه تفسير و مسائل فقهي آن هم به گونه افراطي بوده است. اينك به موارد زير توجّه كنيد:

الف- امام باقر (ع) خطاب به قتاده- مفسّر معروف اهل سنّت در عراق- گفت: اي قتاده به يقين قرآن را تنها كسي مي‌شناسد كه مخاطب آن باشد. سپس فرمود «به من رسيده است كه تو به تفسير قرآن مشغول شده‌اي. قتاده گفت: آري. امام فرمود: واي بر تو اي قتاده! اگر قرآن را از پيش خود تفسير مي‌كني به يقين هلاك خواهي شد و ديگران را هم به هلاكت خواهي كشاند. و اگر قرآن را به نقل از ديگران تفسير كني باز هم هلاك خواهي شد و ديگران را به هلاكت خواهي كشاند.» «1»

ب- در قسمتي از روايت مفصّلي كه شيخ صدوق در علل الشرايع آورده است، امام صادق (ع) در انتقاد از ابو حنيفه- كه در عراق به كار فتوا مشغول بود- مي‌فرمايد: اي ابو حنيفه، آيا تو قرآن را آنچنان‌كه سزاوار شناختن آن است مي‌شناسي؟ آيا در قرآن ناسنخ را از منسوخ باز مي‌شناسي؟ ابو حنيفه در پاسخ گفت: آري. امّا امام فرمود: «اي ابو حنيفه، حقّا كه ادّعاي دانش مي‌كني، امّا بدان كه چنين دانشي را خداوند جز در نزد اهل قرآن كه كتاب خدا برايشان نازل شده، قرار نداده است. آري؛ چنين دانشي جز در نزد ذريّه ويژه رسول خدا (ص) نيست. و قطعا خداوند دانش حرفي از كتاب خود را در اختيار تو قرار نداده است.» و در دنباله روايت آمده است كه امام سؤالاتي از قرآن به ميان آورد كه ابو حنيفه از پاسخ آنها درماند. «2»

ج- امام صادق (ع) در انتقاد از هرگونه تفسير به رأي فرمود: «آن كس كه قرآن را با رأي

______________________________
(1)- تفسير البرهان، 1/ 18
(2)- علل الشرايع، 1/ 112