مباحثی در تاریخ و علوم قرآنی صفحه 241

4- ويژگيهاي قصّه‌هاي قرآني‌

اشاره

مي‌توان گفت كه خصوصيات چندي قصه‌هاي قرآن را از داستانهاي بشري متمايز مي‌كند كه ذيلا به مهمترين موارد آن اشاره مي‌گردد:

4/ 1- بعد پيام دهندگي‌

دانستيم كه از جمله هدفهاي قصه در قرآن، عبرت و هدايتي است كه براي خوانندگان خود دربردارد، جهت توضيح بيشتر اين هدف بايد گفت كه هريك از داستانهاي قرآن دربردارنده پيام يا پيامهايي براي مخاطبان خود است و تعابيري چون: «إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً ...» كه اغلب در انتهاي سرگذشت قرآني آمده است خود مبين اين حقيقت مي‌باشد، البته بديهي است كه هر داستاني در جاي خود داراي پيامي است اعم از آن‌كه آن پيام پيامي مثبت باشد و يا پيامي منفي، و در واقع بدآموزيهاي يك داستان نيز خود نوعي پيام به شمار مي‌رود. اما سخن در اين است كه در داستانهاي قرآني اصالت با پيام بوده و اين پيامها دربردارنده مراتبي از رشد و كمال انسان است. به‌طوري كه كسي نمي‌تواند در داستانهاي قرآن حتي به ذكر يك نمونه از پيامهاي منفي و انحرافي مبادرت ورزد، البته استفاده ناروا از داستانها و حقايق قرآن آن هم به دليل انحراف قلبي خواننده امر ديگري است. اما در ارتباط با انسانهاي آگاه و منطقي داستانهاي قرآن چيزي جز عبرت دربرندارد، چنانكه در پايان سوره يوسف مي‌فرمايد: «به تحقيق كه در سرگذشتهاي آنان عبرتي براي خردمندان نهفته است» «1».

نكته قابل توجه در اين زمينه آنكه پيامهاي قصه‌هاي قرآن لزوما در انتهاي قصه‌ها و سرگذشت‌ها نبوده، بلكه در بسياري از موارد، در بين حوادث و ماجرا آنگاه كه شخصيت داستان تشخيص مي‌دهد كه پيام خود را به مخاطبان عرضه دارد، چنين كاري صورت مي‌پذيرد. در اين‌گونه موارد معمولا سير داستان لحظه‌اي قطع شده و پس از ذكر پيامهاي موردنظر مجددا حوادث داستان پي‌گيري مي‌شود بدون آنكه صدمه‌اي به بافت