مباحثی در تاریخ و علوم قرآنی صفحه 29

مي‌گردد، اما آيا اعتماد كردن به قول ورقه عبارت از بصيرتي است كه خدا وعده داده است؟ «1» علامه سپس نتيجه مي‌گيرد كه: «حق اين است كه نبوت و رسالت ملازم با يقين و ايمان صد در صد شخص پيامبر و رسول است، او قبل از هركس ديگر به نبوت خود از جانب خدايتعالي يقين دارد و بايد هم‌چنين باشد. چنانكه روايات وارده از ائمّه اهل بيت عليهم السلام هم همين را مي‌گويد.» «2»

بررسي بعثت پيامبر (ص) و نخستين نزول در روايات شيعه‌

بنا به روايات شيعه، بعثت پيامبر (ص) مقارن با نزول نخستين آيات سوره علق است. در حديثي علي بن سرّي از امام صادق (ع) روايت كرده است كه حضرت فرمود:

«نخستين آيه‌اي كه بر رسول خدا (ص) نازل گرديد «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ» و آخرين آيه «إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ» بود. «3» طبرسي در تفسير سوره علق نوشته است: اكثر مفسران بر اين عقيده‌اند كه سوره علق نخستين سوره‌اي است كه بر رسول خدا (ص) نازل گرديد و آن در زماني بود كه جبرئيل در غار حراء با آن حضرت ديدار كرد و پنج آيه نخست را بر پيامبر (ص) نازل كرد «4» شواهدي نيز در روايات وجود دارد كه از نزول آيات ابتدايي سوره علق در بدو بعثت حكايت دارد «5»، برخي از روايات نيز بر بعثت پيامبر اسلام (ص) در غار حراء تاكيد كرده‌اند. بدون آنكه از نزول آيات خاصي بر آن حضرت خبر دهند. معروف‌ترين اين روايات گزارش علي (ع) درباره چگونگي بعثت است كه در خطبه قاصعه منعكس است. «6» برخي از روايات نيز بر اين نكته دلالت دارند كه نخستين سوره‌هاي نازل شده سوره حمد يا مدّثّر بوده، كه به عقيده صاحب‌نظران، اين مطلب تناقضي با فرض نزول آيات سوره علق به هنگام بعثت

______________________________
(1)- تفسير الميزان، 20/ 329
(2)- تفسير الميزان، 20/ 329
(3)- الكافي، 2/ 628
(4)- تفسير مجمع البيان، 10/ 780
(5)- بحار الانوار، 18/ 205 و 206؛ حديث امام هادي (ع)
(6)- نهج البلاغه خطبه، 192 و 301؛ و نيز بنگريد به اعلام الوري، 1/ 102؛ «في ذكر مبدا المبعث»