مباحثی در تاریخ و علوم قرآنی صفحه 52

بحثي در اعجاز قرآن‌

مقدمه‌

براي پي بردن به عظمت قرآن و اينكه اين كتاب نشانه و حجّت و دليل بر حقّانيت حضرت محمد (ص) مي‌باشد، لازم است در ابتدا بررسي كوتاهي در ابعاد مختلف نزول اين كتاب آسماني- كه بشر را نقشي در آن نبوده است- داشته باشيم تا اين مدخلي باشد براي ورود به درياي بيكران معارف قرآني.

الف- كلياتي در باب اعجاز

اشاره

يكي از ويژگيهاي پيامبران عرضه معجزه است كه از سوي آنان صورت مي‌پذيرد.

كلمه اعجاز از نظر لغوي به معني ناتوان ساختن و به عجز آوردن است. از آنجا كه پيامبران الهي جهت اثبات حقّانيت خود به كارهايي دست مي‌زنند كه ديگران از انجام آن كارها عاجز و ناتوان مي‌گردند، به اين كارهاي پيامبران «معجزه» گويند. ناگفته نماند كه تعبير معجزه مستقيما در قرآن وارد نشده است، بلكه قرآن كريم در مورد كارهاي خارق العاده پيامبران از واژه‌هايي چون «آيه» و «بيّنه» و «برهان» و «سلطان» استفاده كرده است «1». آيه به معني نشانه است. و بيّنه به معني حجّت و دليل روشن مي‌باشد و برهان به معني دليل قاطع و سلطان نيز به مفهوم عامل غلبه بر مخالف آمده است. اين تعابير ماهيّت معجزه را بهتر بيان مي‌كنند. دانشمندان اسلامي درباره معجزه و ضرورت و خصوصيّتهاي آن، بحثهاي فراواني انجام داده‌اند كه هركدام جنبه‌هايي از موضوع اعجاز را روشن مي‌كند. ما در اينجا جهت آشنايي با معجزه ابتدا آن را تعريف مي‌كنيم و سپس آن را توضيح مي‌دهيم.