جانشینی حضرت محمد (صلی الله علیه و آله): پژوهشی پیرامون خلافت نخستین صفحه 1

پیشگفتار

در آغاز هدف آن بود که کتابی به صورت تکانگاری در ماهیت و تأسیس خلافت و دوران نخستین آن تا پیش از برقراری دولت موروثی امری تدوین شود، با شرحی بسیار مختصر از وقایع و کسانی که در تحول آن نقش داشته اند. بی اعتمادی شدید بیشتر مورخان غربی به منابع اسلامی مربوط به صدر اسلام اقتضا می کرد که این تحقیق به حوادث برجسته ای محدود شود که واقعیت آن، البته نه تعبیر و تفسیر آن، کمتر مورد اختلاف است. با پیشرفت کار تحقیق روشن شد که با چنین نگرشی حق مطلب ادا نخواهد شد. مسأله خلافت آن چنان با تاریخ حوادث داخلی جامعه صدر اسلام گره خورده است که نمی توان بدون درک درست وقایع آن دوران، فقط براساس اندیشه صرف آن را بررسی کرد. منابع خبری و حدیثی، چه آنها که در طول سالیان متمادی در دسترس مورخان بوده و چه آنها که بتازگی چاپ و منتشر شده، روشنگر این حقیقت است که طرد کلی این منابع به عنوان افسانه ای کهنه، کاری است نادرست و با استفاده معقول از آنها می توان از آن دوران تصویری دقیقتر و موثقتر از آنچه تاکنون انجام شده ترسیم کرد.

ارائه بخشهای روایی و حدیثی مفصل ضمن معرفی موضوع علاوه بر آنکه بر حجم کتاب افزوده ناگزیر ماهیت آن را نیز دگرگون ساخته است و موجب تباین خاصی شده که ممکن است گاهی هدف اصلی را در پرده ابهام قرار دهد. و شاید تصور شود که ذکر مشروح وقایع دوران فتنه، جنگ داخلی مسلمانان که با شورش علیه خلیفه سوم آغاز شد