- مقدمه: 1
- بخش اول: نامهاي قرآن 3
- 1- قرآن 5
- 2- فرقان: 8
- 3- صحف- مصحف 10
- 4- ذكر: 11
- 5- كتاب: 12
- بخش دوم: صفات قرآن 15
- 1- آيات الله 17
- قرآن در رابطه با خداوند 17
- اشاره 17
- 2- كلام الله: 19
- 3- امر الله: 21
- 4- تنزيل: 22
- 5- حبل الله: 24
- 6- وحي: 25
- 1- نور: 26
- هدايتگري و روشنگري قرآن 26
- اشاره 26
- 2- هدي 28
- 3- مبين: 30
- 4- بصائر: 31
- 5- بلاغ: 32
- 6- ذكر و تذكره 33
- عظمت و قداست قرآن 35
- 1- احسن الحديث: 35
- اشاره 35
- 2- كريم 37
- 3- مجيد 37
- 4- عزيز 38
- 5- مبارك 39
- 7 و 8 و 9- مكرمه، مرفوعه، مطهره 40
- 6- علي 40
- اشاره 42
- اتقان و استحكام قرآن 42
- 1- قيّم 43
- 2- قول فصل 44
- 3- برهان 45
- 4- بيّنه 46
- 5- ام الكتاب 47
- 6- حق اليقين 48
- 7- حكيم 48
- اشاره 50
- جنبههاي عاطفي قرآن 50
- 1- بشري 52
- 2- شفاء 54
- 3- رحمت: 56
- جامعيت قرآن 57
- 1- تبيان كل شيء 57
- اشاره 57
- 2- تفصيل كل شيء 58
- 3- مفصل 58
- قرآن در مقام تصديق كتابهاي آسماني پيشين 65
- چند صفت ديگر براي قرآن 65
- اشاره 65
- عربي بودن قرآن 68
- بخش سوم: نزول قرآن 72
- نزول و انزال و تنزيل 73
- نزول دفعي و نزول تدريجي قرآن 78
- نزول قرآن در ليلة القدر 84
- كيفيت نزول قرآن 89
- اشاره 96
- وحي محمّدي 96
- ديدار اول- 99
- ديدار دوم- 99
- بخش چهارم: عكس العملهاي مخاطبين قرآن 101
- درماندگي مشركان در مقابل عظمت قرآن 102
- توطئه اول: مطالب قرآن از ديگران اخذ شده است 109
- توطئههاي مشركان بر ضد قرآن 109
- اشاره 109
- توطئه دوم: گوش دادن به قرآن ممنوع! 115
- توطئه سوم: صبح ايمان بياوريد و شب كافر شويد! 117
- توطئه چهارم: استهزاء قرآن: 118
- بهانه جوئي كفار در برابر قرآن: 121
- نفوذ قرآن در دلهاي اهل ايمان: 123
- بخش پنجم: آداب خواندن قرآن 126
- تلاوت: 127
- قرائت: 131
- ترتيل 133
- استعاذه 135
- استماع و انصات 136
- تدبر 138
- تعليم قرآن 139
- حفظ قرآن 141
- بخش ششم: ويژگيهاي قرآن 143
- عجز بشر از آوردن مانند قرآن 144
- مصونيت قرآن از تحريف 154
- اشاره 154
- 1- روايات ارجاع به قرآن 158
- 2- موضوع عرض روايات به قرآن: 159
- 3- حديث ثقلين: 160
- تنوع در بيان مطالب 163
- اشاره 163
- نبودن اختلاف در مطالب قرآن 165
- تازگي قرآن 168
- 1- حوادث روز قيامت 171
- اشاره 171
- غيبگوئي قرآن 171
- 2- غلبه روم بر ايران 173
- 3- پيدايش گروه مؤمنان ويژه 174
- 4- داستان فتح مكه 175
- 5- خروج «دابة الارض» 176
- 7- مشاهده آيات آفاقي و انفسي 177
- 6- شكسته شدن سد يأجوج و مأجوج 177
- 8- تشكيل حكومت صالحان 178
- بخش هفتم: شيوههاي پيامرساني قرآن 180
- اشاره 181
- مثلهاي قرآن 181
- شيوههاي پيامرساني قرآن 181
- 1- مثل كسي كه آتش روشن كرده بود: 183
- 2- مثل باران و رعد و برق: 183
- 3- مثل پشه: 184
- 5- مثل كران و گنگان و كوران: 185
- 4- مثل سنگ: 185
- 7- مثل سنگي كه بر روي آن خاك باشد: 186
- 6- مثل هفت سنبل: 186
- 8- مثل باغ و باران: 187
- 10- مثل كشتزار و باد سموم: 188
- 9- مثل آدم و عيسي: 188
- 12- مثل رفتن شتر در سوراخ سوزن: 189
- 11- مثل نور و ظلمت: 189
- 14- مثل سگ: 190
- 13- زمين پاك و زمين ناپاك: 190
- 15- مثل چهارپايان: 191
- 16- مثل باران و گياه: 192
- 17- مثل كور و كر: 193
- 18- مثل كسيكه ميخواهد آب بخورد: 193
- 20- مثل خاكستر و باد: 194
- 19- مثل آب و كف آب: 194
- 21- مثل درخت پاك و درخت ناپاك: 195
- 23- مثل گنگ و سخنور: 196
- 22- مثل بنده و آزاد: 196
- 24- مثل زني كه ريسمان تابيدهاي را باز ميكرد: 197
- 25- مثل جامعه ناسپاس: 198
- 26- مثل فقير و غني: 198
- 27- مثل باران و گياه: 199
- 28- مثل افتادن از آسمان: 199
- 30- مثل نور: 200
- 29- مثل مگس: 200
- 31- مثل سراب: 201
- 33- مثل چهارپايان: 202
- 32- مثل تاريكيها: 202
- 34- مثل خانه عنكبوت: 203
- 35- مثل بردههاي شريك: 203
- 37- مثل نوكر چند آقا: 204
- 36- مثل اصحاب قريه: 204
- 38- مثل بهشتيان و دوزخيان: 205
- 40- مثل خوردن گوشت برادر مرده: 206
- 39- مثل گياهيكه قوي شد: 206
- 42- مثل مرواريد پوشيده: 207
- 43- مثل گياه افسرده: 207
- 41- مثل ياقوت و مرجان: 207
- 45- مثل كوههاي از هم پاشيده: 208
- 44- مثل شيطان: 208
- 46- مثل الاغي با بار كتاب: 209
- 47- مثل چهار زن: 210
- 48- مثل كجان و راستان: 210
- سوگندهاي قرآن 212
- اشاره 212
- 1- اجرام فلكي: 214
- 2- مكانها: 215
- 3- زمانها 215
- 4- اشخاص: 217
- 5- نيروهاي عملكننده: 217
- 6- كتاب و قلم: 218
- 7- قرآن: 218
- 9- ميوه: 219
- 8- نفس انساني: 219
- خطابهاي قرآن 223
- واداشتن به تفكر 228
- اشاره 233
- الف- برهان: 233
- برهان و جدل 233
- 1- برهان وجوب و امكان 235
- 2- برهان نظم 235
- 3- برهان تمانع 236
- 4- برهان امكان اعاده 236
- 2- جدال به احسن 237
- 1- جدل به باطل 237
- ب- جدل 237
- اشاره 240
- ايجاز و اطناب 240
- دو نمونه از ايجاز حذف در آيات قرآني: 241
- دو نمونه از ايجاز قصر در آيات قرآني: 242
- دو نمونه از اطناب بسطي در قرآن: 242
- دو نمونه از اطناب زيادت در قرآن: 243
- ارائه الگو از خوبان و بدان 245
- وعده و وعيد 251
- تكرار در قرآن 258
- 1- تكرار لفظي 258
- اشاره 258
- 2- تكرار معنوي: 260
- بخش هشتم: آشنائي با چند اصطلاح قرآني 263
- نسخ و انساء 264
- نسخ 264
- انساء 269
- محكم و متشابه و تأويل 272
- أجل و مداوله 280
- مداوله: 282
- املاء و استدراج 287
- اشاره 292
- سنتهاي الهي 292
- تخلفناپذيري سنتها 296
- مقهور بودن همه عوامل قدرت در برابر سنتها 299
- نيرومندي و كثرت جمعيت: 300
- مغرور بودن به علم و دانش: 300
- قدرت نظامي و آثار تمدن: 300
- جنگجوئي و خشونت: 301
- آباداني شهرها: 301
- كثرت مال و فرزند: 301
- داشتن وسائل رفاه و زندگي لوكس: 302
- توبه و استغفار 303
- استغفار: 308
- شفاعت 315
- ايمان و كفر 324
- اشاره 333
- احباط و تكفير 333
- احباط: 335
- تكفير: 338
- هدايت و ضلالت 342
- 1- هدايت تكويني: 342
- 2- هدايت عقلي: 343
- 3- هدايت تشريعي: 344
- 4- هدايت مخصوص مؤمنان: 345
- 5- هدايت الزامي: 348
- ضلالت: 349
- نسيئي 354
- اشاره 354
- مفهوم «نسيئي» و تاريخچه آن: 355
- نظر قرآن درباره نسيئي: 357
- هدف از «نسيئي» چه بود؟ 360
- عرش 366
- عرش و كرسي 366
- اشاره 366
- كرسي 371
- فهرستها: 374
- فهرست اشخاص 375
- فهرست كتابها 380
- فهرست قبائل و گروهها 383
- فهرست مطالب: 384
كه هر قسمتي از آن به تنهائي غذاي كاملي براي روح انساني است.
اساسا همانگونه كه بارها گفتهايم قرآن كريم مشابهتهاي عجيبي با عالم طبيعت دارد و همانگونه كه در كتاب تكويني خدا يعني طبيعت تنوع فوق العادهاي ديده ميشود و مجموعهاي روحنواز از اشياء مختلف و رنگها و طعمها و پديدههاي جوراجور در طبيعت در كنار هم قرار داده شده- كه هر چيزي به جاي خويش نيكوست- در آيات و سور قرآني نيز همان روش حاكميت دارد و تنوع مطالب، هر نوع ذائقهاي را به سوي خود ميخواند و روح انساني را تغذيه ميكند.
اين تنوع در بيان مطلب كساني را وادار كرده كه براي قرآن تفسير موضوعي بنويسند و موضوعات گوناگوني را با توجه به مجموع آيات مربوطه يكجا مورد بحث و بررسي قرار بدهند.
با اينكه اين روش ميتواند از جهاتي مفيد و آموزنده باشد و بخصوص براي محققين دستمايهاي نيرومند گردد اما بنظر ميرسد كه تفسير قرآن نيز مانند خود قرآن باشد مناسبتر است و بهتر اينستكه تفسير قرآن به ترتيب آيات و سور پيش برود و همانند خود قرآن سفرهاي متنوع براي مراجعهكننده باشد.
نبودن اختلاف در مطالب قرآن
با وجود تنوع و گستردگي مطالب در آيات قرآني كه در بحث پيش مطرح گرديد يكي از امتيازات و حتي وجوه اعجاز قرآن نبودن اختلاف و تناقض در ميان مطالب قرآن است.
با اينكه قرآن در هر موضوعي وارد شده و اظهار نظر كرده و يك مطلب را با عبارتهاي مختلف و گاهي با همان عبارت تكرار كرده، در عين حال نميتوان ميان دو مطلب از مطالب قرآني تناقض پيدا كرد.
يك بشر هر اندازه هم در فني متخصص باشد وقتي كتابي را در فني تأليف ميكند در صورتيكه فصول كتاب را در ازمنه مختلف بنويسد، متخصصان ديگري كه به