سیری در علوم قرآن صفحه 242

مي‌ديدي و چون اين عبارت از سياق جملات قبلي روشن است و لذا حذف شده و لزومي به ذكر آن نيست.

دو نمونه از ايجاز قصر در آيات قرآني:

إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِيتاءِ ذِي الْقُرْبي «1»

خداوند امر مي‌كند به عدل و احسان و پرداختن به خويشاوندان

در اين آيه چيزي حذف نشده ولي از كلماتي استفاده شده كه بر معاني و مفاهيم بسياري دلالت مي‌كند و در واقع با الفاظي اندك معاني بسياري بيان شده است مثلا كلمه عدل با اينكه سه حرف بيشتر ندارد ولي مفاهيم زيادي را دربرگرفته چون عدل در اينجا به معناي اعتدال و ميانه‌روي است و مي‌دانيم كه همه اخلاق پسنديده به عدل و ميانه روي برمي‌گردد همچنين شامل اعتدال سياسي و اجتماعي و اقتصادي نيز مي‌شود. بنابر اين با يك لفظ انبوهي از معنا و مفهوم اراده شده است.

«اطناب» هم مانند «ايجاز» دو نوع دارد يكي اطناب بسط و ديگري اطناب زيادت. اولي با تكثير جمله‌هاست به اين صورت كه با اضافه كردن چند مطلب مختلف به روي هم مطلب ديگري تقويت شود (به‌طوريكه در مثال‌ها خواهيم ديد) دومي با زيادت كلمه يا جمله‌اي بخاطر تاكيد در مطلب كه خود اين نوع به اقسام زيادي تقسيم مي‌شود.

دو نمونه از اطناب بسطي در قرآن:

الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ «2»

كساني كه عرش و اطراف آن را حمل مي‌كنند، به ستايش پروردگارشان

______________________________
(1)- سوره نحل، آيه 90.
(2)- سوره غافر، آيه 7.