سیری در علوم قرآن صفحه 269

در اين باره كتابها نوشته‌اند، و از جمله آنهاست كتاب «الناسخ و المنسوخ» از ابو بكر النحاس كه 138 آيه را به عنوان آيات منسوخه آورده است هرچند كه اكثريت قريب به اتفاق آنها قابل مناقشه است.

مرحوم آيت اللّه العظمي خوئي «قدس سره» 36 مورد از مواردي را كه نحاس آورده به عنوان نمونه‌هاي روشني از آياتي كه در آنها ادعاي نسخ شده در كتاب «البيان» ذكر كرده و در آنها مناقشه كرده است يكي از آياتي كه منسوخ بودن آن را كسي انكار نكرده آيه «نجوا» است:

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا ناجَيْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْواكُمْ صَدَقَةً «1»

اي كساني كه با پيامبر نجوا مي‌كنيد (درگوشي حرف مي‌زنيد) پيش از نجوا صدقه بدهيد.

اين آيه با آيه بعدي نسخ شد و طبق روايات مستفيضه‌اي كه از طريق سني و شيعه نقل شده وقتي آيه نجوا نازل شد تنها كسي كه به آن عمل نمود، حضرت علي بود و هيچكس ديگري به آن عمل نكرد تا اين‌كه آيه نسخ شد. «2»

انساء

اين واژه به معناي وادار كردن كسي به فراموش كردن چيزي است اين كلمه با اشتقاقات مختلف خود شش‌بار در قرآن ذكر شده و آنچه محل نظر است موردي است كه در آيه نسخ آمده است. «ما نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِها» منظور از نسخ آيه معلوم شد اكنون بايد ديد منظور از «انساء» آيه چيست؟ منظور اين است كه خداوند كاري مي‌كند كه به طور كلي آيه‌اي از يادها فراموش مي‌شود و اين بالاتر از نسخ است در نسخ خود آيه

______________________________
(1)- سوره مجادله، آيه 12.
(2)- رجوع شود به بحار، ج 35، ص 376 به بعد.