سیری در علوم قرآن صفحه 292

سنتهاي الهي‌

اشاره

در تعيين عامل محرك تاريخ و توجيه تغييرات و دگرگونيهاي اساسي در جامعه و تاريخ بشري، نظريه‌هاي گوناگوني ابراز شده است. اينك نظر قرآن را درباره اين مسأله مهم و اساسي جويا شويم.

اگر بخواهيم نظر قرآن را در يك جمله بيان كنيم بايد بگوئيم مهمترين انگيزه حركت تاريخ و جامعه، «سنّتهاي الهي» است؛ ولي اينكه منظور از اين «سنّتها» چيست و كاربرد آن تا كجا است، مطلبي است كه بايستي مورد بحث و بررسي قرار گيرد.

قبلا بگوئيم كه قرآن كريم هرگونه تغيير و تحولي را كه در جوامع بشري بوجود مي‌آيد به سنّتهاي الهي نسبت مي‌دهد و متذكر مي‌شود كه هيچگونه تحولي در خارج از اين سنّتها اتفاق نمي‌افتد. همچنين خاطرنشان مي‌سازد كه سنتهاي الهي تغييرناپذير است و اين سنّتها بر كل تاريخ بشري در گذشته و حال و آينده حاكميت دارد.

سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلًا «1»

اين سنت خدا است در مورد گذشتگان و در سنت خدا هيچگونه تغييري نخواهي يافت.

فَهَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ الْأَوَّلِينَ فَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِيلًا وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ