سیری در علوم قرآن صفحه 338

نمي‌كردند مستحق عقاب مي‌شدند و اين ثواب و فيض از دست آنها مي‌رفت و در واقع عمل آنها حبط مي‌شد. بنابراين معتزله نمي‌توانند با اين آيه به عقيده خود استدلال كنند «1».

در حقيقت آيه موردنظر، مانند اين آيه شريفه است

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذي «2»

اي كساني كه ايمان آورده‌ايد صدقات خود را با منت گذاشتن و اذيت كردن باطل نكنيد.

منظور اين است كه منت و اذيت، ثواب صدقه را از بين مي‌برد و آن را باطل مي‌كند همانند اعمالي كه با ريا انجام مي‌گيرد ريا تنها آن عمل خاص را باطل مي‌كند و بي‌اثر مي‌سازد. در آيه مورد نظر هم درشت‌گوئي با پيامبر صلي اللّه عليه و آله و سلم تنها ثواب ملاقات با آن حضرت را نابود مي‌كند و كاري به اعمال ديگر شخص ندارد طبق اين بيان آيه شريفه به‌طور كلي از مسأله احباط كه معتزله به آن عقيده دارند و هر گناه كبيره‌اي را موجب حبط و بطلان اعمال صالحه قبلي از هر نوع كه باشد مي‌دانند، به كلي بيگانه است و به آن ربطي ندارد.

تكفير:

منظور از تكفير اين است كه عمل صالحي كه شخص انجام مي‌دهد باعث از بين رفتن عقوبت و اثر گناه گذشته او مي‌شود هرچند كه شخص از آن گناهان توبه نكند طبق عقيده معتزله اگر شخصي چندين گناه كبيره مرتكب مي‌شود، چون يك عمل صالح خداپسند انجام داد گناهان قبلي او خود به خود بي‌اثر مي‌شود و از نامه اعمال او محو مي‌گردد.

در مقابل معتزله، عقيده شيعه و اشاعره اين است كه تكفير به‌طور اجمال صحيح

______________________________
(1)- طبرسي، مجمع البيان ج 9، ص 196.
(2)- سوره بقره، آيه 264.