سیری در علوم قرآن صفحه 47

5- ام الكتاب‌

مي‌دانيم كه آيات قرآني دو دسته است دسته‌اي را محكمات و دسته‌اي را متشابهات مي‌گويند بطوريكه در بحث محكم و متشابه خواهد آمد براي فهم درست آيات متشابه بايد آنها را به آيات محكم عرضه كرد و در واقع كليد فهم درست متشابهات قرآن، محكمات آن است.

قرآن كريم به آيات محكمات كه مرجع آيات متشابهات است صفت" ام الكتاب" را داده است كه در حقيقت محكمات ما در همه معارف قرآني است. اين آيات علاوه بر اينكه خود معني روشني دارند، آيات ديگر را هم تغذيه مي‌كنند و با تركيب محكمات با متشابهات معاني جديدي به دست مي‌آيد و اين رمز جاودانگي قرآن است (توضيح مطلب را در بحث محكم و متشابه خواهيد خواند).

هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ مِنْهُ آياتٌ مُحْكَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ «1» خداوند كسي است كه كتاب را بر تو نازل كرد كه قسمتي از آن محكمات است كه مادر كتاب است و قسمتي ديگر متشابهات مي‌باشد.

بطوريكه بارها گفته‌ايم قرآن كه كتاب تشريعي خداست مشابهت‌هائي با عالم آفرينش كه كتاب تكويني خداست دارد. همانگونه كه قرآن محكمات و متشابهات دارد عالم آفرينش نيز اين حالت را دارا مي‌باشد كه در قرآن از آن به عالم محو و اثبات و عالم ام الكتاب تعبير آورده مي‌شود. عالم محو و اثبات عالم تغييرات و تبدلات است كه مشابه آيات متشابهات قرآن است و عالم ام الكتاب عالم ثبوت و علم حضوري خداوند است كه آنهم مشابه آيات محكمات قرآن مي‌باشد.