سیری در علوم قرآن صفحه 78

اين مطلب جسم بودن و مادي بودن قرآن است و چنين تصور مي‌شود كه گويا قرآن به صورت اوراق نوشته شده‌اي بوده كه مثلا فرشته‌اي مانند كبوتران نامه‌رسان آن را از آسمان به زمين فرود آورده و به پيامبر صلي اللّه عليه و آله و سلّم تسليم كرده است! چنين تصوري درباره قرآن باطل و نادرست است.

همچنين لازمه آن جسم بودن و مكان داشتن خداوند است كه گويا در عرش يا جائي از آسمان نشسته و قرآن را بر زمين فروفرستاده است! تعالي اللّه عن ذلك.

بايد بگوئيم كه منظور از نزول قرآن يك نزول معنوي و روحاني است و حقيقت قرآن‌كه در صقع ذات الهي بوده به نوعي تنزل يافته و به صورتي درآمده كه براي پيامبر كه از جنس بشر است و وجودي مادي و جسماني دارد، قابل درك و دريافت شده است.

و به عبارت ديگر نزول قرآن عبارت است از افاضه‌اي كه از طرف خداوند متعال به پيامبر صلي اللّه عليه و آله و سلم شده و پيامبر شايستگي همسو شدن با عوالم غيبي را پيدا كرده و حقائق الهي از طريق وحي بر جان و دل پيامبر صلي اللّه عليه و آله و سلم نشسته است.

نزول دفعي و نزول تدريجي قرآن‌

شك نيست كه قرآن كريم در طول بيست و سه سال و يا بيست سال در طول رسالت پيامبر گرامي اسلام صلي اللّه عليه و آله و سلم به تدريج و برحسب اقتضاي مناسبتها و نيازها نازل شده است اما از ظواهر بعضي از آيات قرآني و همچنين از رواياتي كه از طريق عامه و خاصه وارد شده چنين استفاده مي‌شود كه قرآن علاوه بر نزول تدريجي، نزول ديگري هم داشته كه به صورت دفعي و يكپارچه بوده است آيا واقعا قرآن دوبار نازل شده و يا بايد ظواهر آيات و نصّ رواياتي را كه مشعر بر اين معناست، تأويل كرد؟

در اين مسأله اقوال مختلفي وجود دارد كه ما نخست آن اقوال را با ذكر دلائلي كه اقامه كرده‌اند، نقل مي‌كنيم و در آخر نظر خود را ذكر خواهيم كرد.

قول اول- قرآن كريم دوبار نازل شده است يكبار به صورت دفعي و يكپارچه از جانب خداوند به «بيت المعمور» و يا «بيت العزة» كه در آسمان چهارم است، نازل شده و يكبار هم به صورت تدريجي و نجومي در طول سالهاي رسالت نزول يافته است طبق