- پیشگفتار 1
- جایگاه نهج البلاغه 1
- اسناد و مدارک نهج البلاغه 3
- تشابه نهج البلاغه با قرآن 7
- سال علی بن ابیطالب علیه السلام 7
- شرح نهج البلاغه 7
- روش این نوشتار 8
- اشاره 10
- فصل اوّل:خرد و خردمندی از دیدگاه نهج البلاغه 10
- جایگاه و ارزش خرد 11
- اسلام آیین خرد 12
- خرد و زنان 14
- خرد و رسالت انبیاء 18
- خردمندی و رازداری 19
- خردمندی و چگونگی برخورد با اخبار و شنیده ها 20
- خردمندی و گزیده گویی 22
- ویژگی عاقل 24
- خردمندی و دوستی با دیگران 25
- آفات خردمندی 26
- نعمت خرد 45
- خردمندی و آینده نگری 47
- خردمندی و تقوا از شرایط رهبری 48
- خردمندی و خداشناسی 50
- خردمندی و مشورت 52
- خردمندی و عبرت پذیری 54
- خردمندی و دنیاگریزی 56
- خردمندی و فهم دین 58
- خرد نجات بخش انسان است 60
- خردمندی و اطاعت از رهبری شایسته 61
- رفتار هر کس نشانه مقدار خردمندی اوست 64
- خرد و بار امانت انسان 66
- خردمندی و نهی از منکر 69
- خرد و تفاوت انسانها 70
- خرد و فرشتگان 72
- خردمندی و بهره گیری از منابع طبیعی 74
- خردمندی و تلاش برای دنیا و آخرت 75
- خردمندی و پرهیز از نابخردان 77
- خردمندی، تقوا و روشن بینی 78
- صداقت خرد (برتری خرد بر حس) 81
- خردمندی و عبرت پذیری از مرگ و مردگان 82
- خردمندی و تجربه 86
- خردمندی و پذیرش سخن اهل بیت علیهم السلام 87
- خردمندی و پرهیز از تفرقه 89
- خردمندی و الگو پذیری (اسوه حسنه) 91
- خرد و آزمایش مخلوقات 92
- خردمندی و خویشتن داری 94
- خرد مخاطب خداوند 95
- خردمندی و پرهیز از جنگ و خون ریزی 96
- خرد و ارزیابی کارهای خویش 99
- خردمندی و ادب 101
- خرد و راه رشد 101
- خرد و پرهیز از تعصب 103
- ناتوانی عقل در شناخت کامل خداوند 104
- فصل دوم:کارکردهای عقل در نهج البلاغه 110
- اشاره 110
- اندیشه، آگاهی و عبرت پذیری 111
- اشاره 111
- فهم دقیق دین 112
- اشاره 112
- اندیشه آیینه واقع نما 112
- فقیه چه کسی است؟ (ویژگی فقیه) 113
- پرهیز از کوتاهی و نتیجه دور اندیشی 113
- چگونگی انگیزه پرسش در مسائل علمی 113
- پرهیز از تندروی و کندروی 114
- فهمیدن و دانش اندوزی 115
- محبوبترین بنده خدا 115
- فهم دین و پرهیز از جدال و ورود به شبهات 116
- اشاره 117
- فصل سوم:مفاهیم متضاد با عقل در نهج البلاغه 117
- جهل 118
- نادانی و فقر 118
- نادانی و تندروی یا کندروی 119
- نابخردی و سخن نابجا گفتن یا سکوت نابجا 120
- دانشمندی همچون جاهل 121
- دانشجویی همچون دانشمند 121
- نابخردی و قدر ناشناسی از خود و دیگران 122
- رسالت دانشمندان در مقابل بی سوادان 124
- نابخردی مانع شناخت 125
- نابخردی و اعتماد به دنیا 126
- نابخردی و تعصب و کینه 126
- نابخردی و تفاخر و خودپسندی 127
- نابخردی و تکذیب همه خبرها 128
- مسئولیت علم و یقین داشتن 129
- بی خردی و تندخویی 129
- جنون 129
- حُمق 130
- پرهیز ازمعاشرت با احمق 130
- حماقت و توجه به عیوب اخلاقی دیگران 131
- سَفَه 131
- جلوگیری از کارهای سفهاء (بی خردان) 131
- جلوگیری از حاکمیت بی خردان 132
- بی خردی و شتاب زدگی و یا سهل انگاری 133
- خُرْقِ 133
- منابع 135
شرح و تفسیر:
بعضی افراد برای آن که دیگری به مقام و قدرتی برسد به منظور اهداف مادی برای او آن چنان تلاش می کند که گویا هیچ هدف مهم و مقدسی به جز آن وجود ندارد و در این راه تمام حدود و مسائل شرعی و عرفی را نادیده می گیرند. امروزه در تبلیغات برای ریاست های مختلف حکومتی، افرادی برای آن که دوستان آن ها یا حزب و جناح آن ها قدرت را بدست گیرد، از انجام هر اقدام غیر شرعی و اخلاقی کوتاهی نمی کند. و از راه های نامشروع متفاوتی وارد می شوند. اینگونه افراد مصداق این سخن حضرت علی علیه السلام هستند که دین خود را برای دنیای دیگران از دست می دهند. ولی انسان خردمند همیشه در پی آن است که فعالیت های اجتماعی او به دین او آسیبی نرساند چه در آن صورت ممکن است دنیای خویش را نیز از دست بدهد بنابراین همیشه به تکلیف شرعی و انسانی خود عمل می نماید.
خرد و بار امانت انسان
« ثُمَّ أَدَاءِ الأَمَانَهِ فَقَدْ خَابَ مَنْ لَیْسَ مِنْ أَهْلِهَا إِنَّهَا عُرِضَتْ عَلَی السَّمَاوَاتِ الْمَبْنِیَّهِ وَ الأرَضِینَ الْمَدْحُوَّهِ وَ الْجِبَالِ ذَاتِ الطُّولِ الْمَنْصُوبَهِ فَلا أَطْوَلَ وَ لا أَعْرَضَ و لاَ اَعلی وَ لاَ أَعْظَمَ مِنْهَا وَ لَوِ امْتَنَعَ شَیْ ءٌ بِطُولٍ أَوْ عَرْضٍ أَوْ قُوَّهٍ أوْ عِزٍّ لامْتَنَعْنَ وَ لَکِنْ أَشْفَقْنَ