معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 106

قانون صحیح بوده است و بر سایر قوانین برتری دارد و این نوع از اعجاز برای همه طبقات و نسلها معجزه است و بیان آن نیاز به مجلداتی پر حجم دارد، از این رو نخست به بیان نوع اوّل كه اعجاز در بلاغت باشد می‌پردازیم.

اعجاز قرآن از نظر بلاغت‌

اشاره

این وجه را بر سایر وجوه اعجاز مقدم داشتیم، زیرا درك آن برای عرب آشكار بود، و آنان را در ابتدای نزول قرآن مدهوش و مبهوت ساخت. آنان سبكها و روشهای آن را درك می‌كردند، چه این كه آنان سخن و شعر را با گوش حسّ كرده و با هوش خود سنجیده و درك می‌كردند، و كامل را از ناقص تشخیص می‌دادند و با فراست و لیاقت فطری خود، به سخن و شعر زیبا گرایش پیدا می‌كردند.

در این جا نمونه‌ای از نقد آنان را [كه حاكی از ذوق سرشار آنان در بلاغت است] بازگو می‌كنیم:

«حسّان بن ثابت» در بازار «عكاظ» بر «خنساء» [شاعره شهیر] دو بیتی خود را چنین خواند:

لنا الجفنات الغرّ یلمعن بالضحی‌و اسیافنا یقطرن من نجدة دما

ولدنا بنی العنقاء و ابنی محرّق‌فاكرم بنا خالا، و اكرم بنا ابنا «خنساء» با ذوق و درك نقاد خود فورا به عیوب آن پی برد، عیوبی كه جز افراد دارای ذوق سرشار و اندیشه درست در مورد فكر مستقیم لفظ و معنی آن را درك نمی كنند.

وی به «حسان» گفت: «افتخار خود را ناچیز كردی، و در هشت جا زبون ساختی».

حسان گفت: چگونه؟ خنساء گفت: «جفنات» كمتر از ده است و اگر می گفتی «جفان» افراد بیشتری را شامل می‌شد، و گفتی «غرّ» به معنی سفیدی در پیشانی، و اگر می‌گفتی «بیض» دامنه‌اش گسترده‌تر بود، و گفتی «یلمعن» و «لمعان» گاه‌گاه می‌آید، امّا اگر «یشرقن» به كار می‌بردی،