معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 108

نبودند، به طوری كه قبایل دیگر به سراغ آنان می‌آمدند و یا در مراسم حجّ و بازارهایی كه مخصوص مبادله كالا، و تبادل افكار، و سخنان محكم بود با یكدیگر برخورد می‌كردند. و بین سخنرانان و شاعران مسابقاتی برگزار می‌شد.

از این نظر مكّه و اطراف آن به باغهای ملّی كشورهای اروپایی شباهت داشت، كه در آن سخنرانان جمع می‌شدند و به رقابت می‌پرداختند، و كافی است نظری به خطبه «قس بن ساعده ایادی» بیفكنیم؛ خطبه‌ای كه در آن از پیامبر اسلام (ص) یاد كرده بود، در بازار عكاظ در موسم حجّ قراءت كرد.

آری اعراب به گونه‌ای بودند كه سخن بلیغ، همچون موسیقی به طرب وادارشان می‌كرد، و همچون قصیده طولانی تحركشان می‌نمود، آوازشان برای راندن شتر، رجز بود و نوازش كردن كودكانشان، نوعی سخن بود.

آنان بودند كه مورد خطاب قرآن قرار گرفتند، پس آن را به سبكی كه تاكنون ندیده بودند، یافتند، و بدان گرایش پیدا كردند و به برتری آن اقرار كردند و نتوانستند با آن به مقابله برخیزند، بلكه در برابر بلاغتش سر تعظیم فرود آوردند و آن را بالاتر و برتر از توان و نیروی خود دانستند، به دعوت قرآن كافر شدند امّا برتریش را انكار نكردند، در برخورد با دعوت به توحید با بداهت پیامبر اسلام (ص)، وی را ناسزا گفتند و به مخاصمه پرداختند، امّا یارای رسیدن به عظمت قرآن را نداشتند، و پس از تأمل و ارزیابی، گفتند:

«قرآن سحری است كار آمد»؛ اینها نشانه اقرارشان به برتری لفظ و معنی قرآن بر آنان و كلامشان است، اگر چه الفاظ و حروف قرآن از سنخ كلمات و حروف آنان بود.

انواع اعجاز در بلاغت‌

اشاره

تمامی قرآن از نظر هماهنگی شدید در حروف و كلمات و پیوستگی و تركیب كلمات در عبارتها، و نظم و اسلوب قوّی، معجزه است، و جملات آن در ارتباط و انسجام چون بافته‌ای است كه هر قطعه آن مكمّل شكل و مقصد آن است، و نیز معانی قرآن با الفاظش هماهنگ است، به طوری كه گویا معانی