معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 110

آری قرآن دارای چنان آهنگ و نظم عالی است كه عواطف هر شنونده‌ای را گر چه زبان عربی را نفهمد، بر می‌انگیزد، زیرا كلمات نظم، مدّ، غنه، آخر فواصل و وقف آن به گونه‌ای است كه بیگانه از زبان عرب را به خود جلب می كند، اگر چه معنی كلمات را متوجه نشود، امّا نغمه‌های قرآن، صوتی باشكوه و دل‌انگیز به آن می‌دهد، و هر كلمه‌ای از آن دارای اسلوب بیانی است هم چنین هر عبارتی از آن كه از كلماتی چند گرد آمده، از اسلوبهای جالب سخن بر خوردار است، كه معانی را چون عكسی تمام‌نما كه اجزای آن از صورتهای گوناگون پدید آمده، و در مجموع نمایشگر صورتی یكنواخت است، نشان می دهد.

از اینرو بر نویسنده، جمع آوری تمام اقسام اعجاز، در بیان- گر چه بعید نیست- امّا دشوار است.

ما در این جا شش نوع اعجاز را بیان می‌داریم، باشد كه نه به طور استقرا كامل بلكه در حدی به معانی اعجاز نزدیك شده باشیم.

و آنها عبارتند از:

1- الفاظ و حروف.

2- اسلوب و روش سخن.

3- تصریف و گوناگونی لفظ و معنی.

4- نظم و فواصل كلمه‌ها.

5- اختصار فوق العاده و حكم و امثال، و پیشگوییها.

6- جدل و استدلال قرآن.

1- اعجاز از نظر الفاظ و حروف‌

اشاره

42- پیش از آن كه درباره ویژگیهای الفاظ قرآن از نظر زیبایی، دقّت و قوّت و نیز پیرامون هر كلمه با نظایرش از جهت اسلوبهای سخن، به تنهایی و سپس به طور دسته جمعی به بحث بپردازیم، خاطر نشان می‌سازیم كه:

دانشمندان از قدما گرفته تا متأخّرین درباره اساس و فصاحت و بلاغت سخن