معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 149

(ص) قبل از نزول قرآن با كتاب و ایمان آشنا نبود، و بعد از نزول هدایت یافت و آگاه شد، و به جایی رسید كه- با این كه پیش از این به حقیقت كتاب و تفصیل ایمان، آشنا نبود- مسؤولیت ارشاد و هدایت مردم را به عهده گرفت، پس معلوم می‌شود كه قرآن، از طرف خداوند برای پیامبر (ص) و سپس برای مردم است».

و در جمله والای «وَ لكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً ...» استعاره تمثیلی است، یعنی قرآن بسان نور تابناكی است، كه در پرتو آن رهرو گمراه نمی‌شود، و چیزی بر او پنهان نمی‌ماند، بلكه با تمثیل به نور تشبیه را تأكید كرده است. یعنی عیب و نقص از افرادی است كه حقایق و علومش را نمی‌یابند- نه از قرآن- و نسبت دادن نور به خدای متعال، گرامیداشت فوق العاده آن است، و این با نسق ابتدای آیات، مناسب است، امّا با این كه نور هدایتگر است، مردم جز به خواست خدا، در پرتو آن هدایت نمی‌شوند، پس فرمود: «... مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا ...» و او با این جمله، تسلط خویش را بر دلها روشن ساخت، و هدایت را ویژه فردی قرار داد كه به بندگی خدایی كه سلطنتش متعالی و عدالتش استوار است، مفتخر می‌باشد، و این سخن به این مطلب اشاره دارد كه اراده حق به هدایت كسی تعلق می‌گیرد كه نفس خویش را خالص برای اطاعت خدا قرار دهد و به بندگی خدا مفتخر شود و از دوستان شیطان نباشد.

خداوند با نسبت هدایت و ارشاد و نشان دادن راه مستقیم، به پیامبر (ص) مقام او را بالا می‌برد، پس او نوری است كه همراهش نور كتاب است، از این رو فرمود:

«وَ إِنَّكَ لَتَهْدِی إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ» در این جا حق تعالی عمل پیغمبر (ص) یعنی: بیان راه حق و فرا خواندن به آن را، مورد تأكید قرار داده است، و این كه: آن راهی است بدون انحراف و پریشانی.

پس در این جا دو هدایت وجود دارد.

1- هدایت ارشاد و توجیه مردم و آشكار كردن حقیقت و فرا خواندن به آن، و این به عهده رسولان است، تا این كه بعد از آنها مردم، حجتی نزد خدا