معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 175

بنابر این سخنان برخی از سخنوران، دارای الفاظی شیرین و روان است و برخی دارای الفاظی سخت، درشت و بلكه بیگانه است و امكان دارد یك سخنور بر اثر تغییر حالت یا محیط، دو گونه سخن بگوید.

این توصیف بلاغت و سخنوری بشر بود، امّا بلاغت قرآن از جانب خدایی است كه آفریدگار همه چیز و قادر بر همه چیز است، او آفریدگار مردم و محیطهایشان است، بنابر این در سخن آشكارش، انواع سخن و روشهای آن- بدون هیچ فرقی در اصل بلاغت- وجود دارد و تمام انواع لفظ و اقسام آن در جان آدمی چون آب گوارا می‌نشیند. و هر كدام در جای خویش نیكوست.

تناسب و هماهنگی‌

مقصود از تلاؤم در اسلوب- چنان كه قبلا یادآور شدیم- این است كه:

مخارج حروف و كلمات موزون و متناسب، و در آهنگ و نغمه منسجم باشند.

«قاضی عبد الجبار» یكنواختی و هماهنگی در الفاظ و حروف را، از شیرینی كلام و خوبیهای آن به شمار آورده است، امّا ما می‌گوییم: این هماهنگی در قرآن برای تأثیر در جانهاست و چنانچه بزودی بیان خواهیم كرد، قرآن با نظم و نیز اسلوب الفاظ و معانی به سوی دلها روانه می‌شود، تا با دلها طبیعت مادّی خویش آن را برگیرند، و به واسطه آن به افق بلند معنی پرواز كنند.

«ابو عیسی رمّانی» پیرامون فایده «تلاؤم» می‌گوید: فایده‌اش زیبایی سخن به هنگام شنیدن و آسانی به وقت تلفظ است، دل معنای آن را می‌پذیرد، چرا كه در طرز بیان و نشاندادن معنی، نیكوست، و این شبیه خواندن كتابی است كه از بهترین خط و حرف برخوردار است، در مقابل خواندن كتابی كه دارای زشت‌ترین خط و حرف است، این به جهت تفاوت صورت و شكل است، گرچه در معنی، یكی باشند.

آری كلام چون طعام چشیده می‌شود، پس هر چه تناسب و انسجام بیشتر باشد، گواراتر است.

زبان عرب نخست فقط زبان تلفظ بود و بعد به صورت كتابت درآمد، ولی